กระบวนการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐานในการส่งเสริมความเข้มแข็งของชุมชนในภาคตะวันออก

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษากระบวนการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน 2) ศึกษาปัจจัยความสำเร็จ และ 3) ศึกษาปัญหาและอุปสรรคในการนำกระบวนการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐานมาใช้ในการส่งเสริมความเข้มแข็งของชุมชนต้นแบบที่ดีในภาคตะวันออก โดยใช้วิธีวิจัยเชิงคุณภาพร่วมกับการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (PAR) ในการศึกษาข้อมูลจากกลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 3 กลุ่ม ด้วยการเลือกแบบเจาะจง ประกอบด้วย 1) กลุ่มผู้นำชุมชน 21 คน 2) กลุ่มปราชญ์ชุมชน 14 คน และ 3) ตัวแทนประชาชน 70 คน ใช้แบบสัมภาษณ์แบบไม่มีโครงสร้างโดยผ่านการพิจารณาจากผู้เชี่ยวชาญแล้ว เป็นเครื่องมือในการประชุมกลุ่มย่อยและการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการจำแนกข้อมูลและการเปรียบเทียบข้อมูล

            ผลการศึกษาพบว่า ชุมชนต้นแบบที่ดีทั้ง 7 แห่งมีกระบวนการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐานในการส่งเสริมความเข้มแข็งของชุมชน ดังนี้ 1) การรับรู้และตระหนักในความสำคัญของปัญหาร่วมกัน 2) ร่วมกันค้นหาสาเหตุของปัญหา 3) ร่วมกันกำหนดแนวทางแก้ไข และ 4) ชุมชนเกิดความเข้มแข็ง โดยปัจจัยความสำเร็จของทั้ง 7 ชุมชน มีความคล้ายคลึงกัน อาทิ ผู้นำชุมชนมีความเสียสละ ทุ่มเทแรงกายแรงใจ ชาวบ้านในชุมชนมีความสามัคคี และหน่วยงานภาครัฐให้การสนับสนุน เป็นต้น ทั้งนี้ปัญหาและอุปสรรคในการนำกระบวนการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐานมาใช้ในการส่งเสริมความเข้มแข็งของ 7 ชุมชนมีความต่างกัน กลุ่มหนึ่งเป็นปัญหาและอุปสรรคด้านการดำเนินงาน อาทิ ความร่วมมือของชาวบ้านในระยะแรก ๆ มีค่อนข้างน้อย และการขาดการมีส่วนร่วมจากเยาวชนและคนรุ่นใหม่ เป็นต้น ส่วนอีกกลุ่มหนึ่งเป็นปัญหาและอุปสรรคในด้านการจัดการ อาทิ ปัญหาในการจัดการกลุ่มที่มีสมาชิกจำนวนมาก และการขาดการเตรียมความพร้อมในการเปลี่ยนแปลงผู้นำ เป็นต้น