“ผู้นำชุมชน” กับ กระบวนการทำงานแบบมีส่วนร่วมกับชุมชนในการทำงานด้านยาเสพติดในชุมชนแห่งหนึ่งของกรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

ที่มาและวัตถุประสงค์การวิจัย: ปัญหายาเสพติดซึ่งส่งผลกระทบตั้งแต่ระดับบุคคล กลุ่มคน ชุมชน และสังคม กระบวนการทำงานแบบมีส่วนร่วมกับชุมชนถือเป็นกลไกสำคัญในการป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดในปัจจุบัน การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการทำงานแบบมีส่วนร่วมกับชุมชนของผู้นำชุมชนในการทำงานด้านยาเสพติดในชุมชนแห่งหนึ่งของกรุงเทพมหานคร

          ระเบียบวิธีวิจัย (วิธีดำเนินการวิจัย): วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพบนฐานแนวคิดปรากฏการณ์วิทยาแนวตีความ กำหนดกลุ่มเป้าหมายที่เป็นผู้ให้ข้อมูลสำคัญ โดยใช้วิธีการเลือกแบบเจาะจง ด้วยวิธีสุ่มตามความสมัครใจ จำนวน 11 คน ประกอบด้วย ผู้นำชุมชน จำนวน 7 คน และ บุคคลที่เป็นเครือข่ายการทำงานด้านยาเสพติด จำนวน 4 คน โดยใช้แบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างที่มีค่าดัชนีความสอดคล้องระหว่างข้อคำถามกับวัตถุประสงค์การวิจัยระหว่าง 0.50-1.00 ในการเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกเป็นรายบุคคล และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา

          ผลการวิจัย: กระบวนการทำงานแบบมีส่วนร่วมกับชุมชนของผู้นำชุมชนในการทำงานด้านยาเสพติด ประกอบด้วย 1) สอดส่องเฝ้าระวัง (การสอดส่อง ดูแล และเฝ้าระวังยาเสพติด) 2) เปิดวงชวนคุย (การพูดคุย แลกเปลี่ยน และวางแผนการทำงาน) 3) ร่วมปฏิบัติการ (การทำงานด้านยาเสพติดตามสถานการณ์ในชุมชน) 4) ติดตามดูแลป้องกัน (การติดตาม ดูแล และช่วยเหลือ) ซึ่งมีความเป็นพลวัตและเป็นวัฏจักรที่แต่ละกระบวนการส่งผลซึ่งกันและกัน ทำให้เกิดผลลัพธ์ต่อระดับบุคคล กลุ่มคน ชุมชน และสังคม อันเป็นทุนและพลังที่ใช้ขับเคลื่อนการทำงานระดับชุมชน และได้ขยายการทำงานร่วมกับบุคคล กลุ่มคน หรือองค์กรภายนอก ที่ช่วยสนับสนุนการทำงานด้านยาเสพติดทั้งในประเด็นการป้องกันก่อนเกิดปัญหา การแก้ไขปัญหา และการป้องกันปัญหาซ้ำรอยเดิม

          อภิปรายผล: กระบวนการทำงานแบบมีส่วนร่วมกับชุมชนในบริบทความเป็นเมืองของกรุงเทพมหานคร ซึ่งมีสถานการณ์ปัญหายาเสพติดที่ซับซ้อน หลากหลาย และขยายตัว ได้ปรากฏการนำทุนทางสังคมและทุนทางวัฒนธรรมของชุมชน ประกอบด้วย ความสัมพันธ์แบบเครือญาติ ความไว้วางใจ และการเอื้ออาทร เพื่อบูรณาการการทำงานร่วมกันของคนในชุมชน และการอาศัยความร่วมมือ ความรู้ ทักษะ เทคนิค และทรัพยากรจากภายนอกชุมชน เพื่อให้เกิดพลังและความรวดเร็วในการแก้ไขปัญหาและสามารถรับมือกับการเปลี่ยนแปลงสถานการณ์ได้อย่างครบวงจร การจะนำมาซึ่งความต่อเนื่องและยั่งยืนของกระบวนการทำงานแบบมีส่วนร่วมกับชุมชนได้นั้น จำเป็นต้องสร้างเยาวชนคนรุ่นใหม่เพื่อสานต่องาน และการจัดอบรมให้ความรู้แก่ผู้ปฏิบัติงานอย่างสม่ำเสมอ

          ข้อเสนอแนะ: ผู้นำชุมชนควรจัดกิจกรรมการประชุมและวางแผนการทำงานในชุมชน และเข้าร่วมกิจกรรมของภาคีเครือข่ายหรือองค์กรภายนอกอย่างต่อเนื่อง เพื่อสร้างความเข้มแข็งในการรับมือและแก้ไขปัญหายาเสพติด และกรุงเทพมหานครควรพิจารณาเพิ่มโครงการสรรหาผู้นำชุมชนรุ่นใหม่ในชุมชน รวมถึงโครงการฝึกอบรมสำหรับผู้นำชุมชนและเครือข่ายการทำงานด้านยาเสพติดในปัจจุบัน