นางในวรรณคดี “ผู้ถูกตีตรา” กับการนำเสนอใหม่ในบทเพลงร่วมสมัย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการนำตัวละครหญิงจากวรรณคดี ผู้ถูกตีตรามาใช้ในบทเพลงร่วมสมัย และวิเคราะห์บริบทของสังคมต่อการสร้างสรรค์ บทเพลง โดยศึกษาบทเพลงที่มีการเผยแพร่ผ่านเว็บไซต์ www.YouTube.com ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2554–2564 โดยเป็นบทเพลงมีจำนวนการเข้าชมมากกว่า 1 ล้านครั้ง และคัดเลือกโดยการใช้เกณฑ์ตัวละครหญิงที่ถูกตีตราในวรรณคดีไทยมานำเสนอ มีจำนวน 6 บทเพลง ได้แก่ อาญาสองใจ สองใจ ผีเสื้อสมุทร (รักเกินจะหักใจ) น้ำตาผีเสื้อสมุทร และเมรี (เสี้ยวนาที) ผลการศึกษาพบว่า ตัวละครหญิงที่ปรากฏ ได้แก่ นางวันทอง นางกากี นางผีเสื้อสมุทร และนางเมรี ถูกหยิบยกมานำเสนอใหม่ผ่านบทเพลงร่วมสมัย 2 ลักษณะ คือการตอบโต้วาทกรรมชายเป็นใหญ่ และการปฏิเสธคุณค่าของรูปลักษณ์ภายนอกและต่อรองความแตกต่างทางเผ่าพันธุ์ ลักษณะดังกล่าวนี้เป็นผลมาจากบริบทของสังคมที่เปลี่ยนแปลงที่กระแสการเรียกร้องของสิทธิสตรีและสิทธิมนุษยชนมีบทบาทต่อการท้าทายกรอบค่านิยมเดิมของสังคม ท้ายที่สุด การนำเสนอที่ปรากฏในบทเพลงมิได้เพียงมีคุณค่าในแง่ของการสร้างความบันเทิง แต่ได้แสดงให้เห็นบริบท ของความเปลี่ยนแปลงทางสังคมไทยในรอบทศวรรษที่ผ่านมา ทั้งยังเป็นพื้นที่ ของการปะทะระหว่างค่านิยมต่าง ๆ ในสังคมไทยอีกด้วย