เรื่องสุบินกุมาร (រឿងសុបិនកុមារ ): การศึกษาในมุมมองพุทธศาสนาแบบพื้นถิ่น
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มุ่งศึกษา เรื่องสุบินกุมาร (រឿងសុបិនកុមារ) ฉบับของพุทธศาสน-บัณฑิตย์ ประเทศกัมพูชา ในแง่แนวคิดเรื่องอานิสงส์บวชกับความเป็นพุทธศาสนาแบบพื้นถิ่น (vernacular religion) โดยนำแนวคิดเรื่อง “อานิสงส์” และ “อัตถะ” มาวิเคราะห์ร่วมกับองค์ประกอบทางวรรณคดี ผลการศึกษามีข้อเสนอว่าเรื่องสุบินกุมาร นำเสนอแนวคิดสำคัญเรื่องอานิสงส์บวชว่าสามารถช่วยพ่อแม่ให้พ้นจากนรก แล้วไปเกิดบนสวรรค์ได้ ผ่านกลวิธีสำคัญ ได้แก่ การสร้างเหตุการณ์สำคัญ 2 เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นภายหลังจากความขัดแย้งเรื่องการบวชระหว่างแม่กับลูก การพรรณนาฉากสวรรค์ และบทพูดยืนยันของพ่อแม่ภายหลังได้รับประโยชน์จากการบวชของลูก พร้อมทั้งยังนำเสนอแนวคิดรองเรื่องการบวชเป็นประโยชน์สูงสุด ผ่านการใช้สัญลักษณ์อันสื่อถึงคติธรรมและบทคร่ำครวญของตัวละครแม่ ผลการศึกษายังพบอีกว่า เรื่องสุบินกุมาร มีกระบวนการปรับให้เป็นวรรณกรรมพุทธศาสนาแบบพื้นถิ่นใน 3 กระบวนการสำคัญ ได้แก่
1) การประมวลองค์ประกอบจากวรรณคดีพุทธศาสนาและเรื่องเล่าในท้องถิ่น
2) การตีความเรื่องการบวชว่าเป็นบุญและการเชื่อมโยงเรื่องกรรมกับระบบครอบครัว และ 3) การสร้างความน่าเชื่อถือและโน้มน้าวใจโดยใช้กลวิธีการประพันธ์แบบวรรณคดีพุทธศาสนา เรื่องสุบินกุมาร สะท้อนลักษณะความเป็นวรรณกรรมเฉพาะถิ่นในการให้คุณค่าเกี่ยวกับการบวชว่าเป็นหนทางในการได้รับการศึกษาและตอบแทนพระคุณพ่อแม่ ตลอดจน เรื่องสุบินกุมาร ยังได้รับการจัดเป็นแบบอย่างความประพฤติสำหรับสามเณรในสังคมวัฒนธรรมเขมร
Article Details
เอกสารอ้างอิง
ภาษาไทย
กาญจนา นาคสกุล. (2564). อ่านภาษาเขมร (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพฯ: โครงการเผยแพร่ผลงานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
จันทบุรีนฤนาถ, กรมพระ. (2513). ปทานุกรม บาลี ไทย อังกฤษ สันสกฤต ฉบับพระเจ้า บรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ. พระนคร: ศิวพร.
แชนด์เลอร์, เดวิด. (2543). ประวัติศาสตร์กัมพูชา (พิมพ์ครั้งที่ 2; พรรณงาม เง่าธรรมสาร, สดใส ขันติวรพงศ์ และวงเดือน นาราสัจจ์, ผู้แปล). กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
ดิเรก หงษ์ทอง, ผู้ปริวรรต. (ม.ป.ป.). สตฺรากูนเจาวบฺรเตาวขฺลูนแอง และ กฺรมจฺบาบ ฉบับวัดปราสาทศิลาราม. เอกสารไม่ตีพิมพ์.
นรเศรษฐ์ พิสิฐพันพร, เสาวภา พรสิริพงษ์ และยงยุทธ บุราสิทธิ์. (2557). เรียนรู้ประเทศเพื่อนบ้าน กัมพูชาในมิติทางสังคมวัฒนธรรม. นครปฐม: สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหิดล.
นิยะดา เหล่าสุนทร. (2558). ปัญญาสชาดก: ประวัติและความสำคัญที่มีต่อวรรณกรรมร้อยกรองของไทย (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: ลายคำ.
พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต). (2541). พุทธธรรม ฉบับปรับปรุงและขยายความ
(พิมพ์ครั้งที่ 7). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต). (2551). พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์. (พิมพ์ครั้งที่ 11). ม.ป.ท.
______. (2559). พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม (พิมพ์ครั้งที่ 34). กรุงเทพฯ: มูลนิธิการศึกษาเพื่อสันติภาพ พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต).
มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. สืบค้นเมื่อ 15 มกราคม 2566 จาก http:/ ww.84000.org/tipitaka/
วิยุดา ทิพย์วิเศษ. (2564). การศึกษาเปรียบเทียบสุบินคำกาพย์ ฉบับกรมศิลปากร และสุบินกุมาร ฉบับภาษาเขมร. วารสารพิกุล, 19(1), 205-223.
ศานติ ภักดีคำ. (2541). ลักษณะคำประพันธ์เขมรสมัยกลาง. วารสารมนุษยศาสตร์ ปริทรรศน์, 20(2), 41-46.
______. (2550). ศาสตราแลบง: วัฒนธรรมทางวรรณศิลป์ พัฒนาการ และความสัมพันธ์กับวัฒนธรรมเขมร (วิทยานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต, สาขาวิชาวรรณคดีและวรรณคดีเปรียบเทียบ). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพฯ.
อภิญญา ตะวันออก, (29 กรกฎาคม 2563). ละครบาสักกับบทเล่านอกโรง.https://www.matichonweekly.com/column/article_330065
อาทิตย์ ชีรวณิชย์กุล. (2552). ทานและทานบารมี: ความสำคัญที่มีต่อการรังสรรค์วรรณคดีไทยพุทธศาสนา (วิทยานิพนธ์ดุษฎีบัณฑิต, สาขาวิชาภาษาไทย). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพฯ.
ภาษาต่างประเทศ
ฆีง หุก ฑี. (2007). อกฺสรสิลฺปแขฺมรสตวตฺสที 20. ภฺนํเพญ: บณฺณาคารองฺคร.
เรือง สุบินฺทกุมาร. (1958). ภฺนํเพญ: พุทฺธสาสฺนบณฺฑิตฺย.
ลี ธามเตง. (1960). อกฺสรสาสตฺรแขฺมร. ภฺนํเพญ: เสง งวนหวต.
เมุีย คึม. (2023, August 14). ลฺโขนบาสาก่ขฺแมรโกฺรมเรืองสุบินกุมาร สมฺแฎงโฎยกฺรุม
สิลฺปะรสฺมีปฺรทีป เขตฺตพฺระตฺรพำง กมฺพุชาโกฺรม. [Video]. Youtube.
https://www.youtube.com/watch?v=EcdSOFrEhbg
Amratisha, K. (1998). The Cambodian novel: A study of its emergence and development (Doctoral dissertation). School of Oriental and African Studies, University of London, London.
Holt, J. C. (2012). Caring for the dead ritually in Cambodia. Southeast Asian Studies, 1(1), 3-75.
Jacob, J. M. (1996). The traditional literature of Cambodia: A preliminary guide. Oxford: Oxford University Press.
Kourilsky, G. (2022). Filial piety: Shades of difference across Theravādin
traditions. In Berkwitz, S. C. & Thompson, A. (Eds.), Routledge handbook of Theravāda Buddhism (pp. 156-169). London: Routledge.
Pali Text Society. (1925). The Pali Text Society's Pali-English Dictionary. London: Pali Text Society.
Primiano, L. N. (1995). Vernacular religion and the search for method in religious folklife. Western Folklore, 54(1), 37–56.
Roveda, V., & Yem, S. (2009). Buddhist painting in Cambodia. Bangkok: River Books.
Spencer, H. (1877). The principles of sociology (Vol. 1). London: Williams and Norgate.
______. (1897). The principles of sociology (Vol. 3). New York: D. Appleton and Company.
Walker, T. T. (2018). Unfolding Buddhism: Communal scripts, localized translations, and the work of the dying in Cambodian chanted Leporellos (Doctoral dissertation). University of California, Berkeley.
