เศรษฐกิจฐานราก: การสร้างนวัตกรรมชุมชน จากการบริหารจัดการธุรกิจชุมชนสีเขียว-น้ำเงิน

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญา และการสร้างนวัตกรรมทางสังคมสู่การพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากเข้มแข็ง กรณีศึกษา การบริหารจัดการธุรกิจชุมชนสีเขียว-น้ำเงิน จังหวัดจันทบุรี การวิจัยแบบผสมผสาน (mixed method) คือ วิจัยเชิงปริมาณใช้แบบสอบถามเกี่ยวกับภูมิปัญญาท้องถิ่นสู่การพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก กระบวนการดำเนินงานผ่านองค์ความรู้และภูมิปัญญาท้องถิ่น และผลผลิตจากการดำเนินงาน จำนวน 400 คน และวิจัยเชิงคุณภาพใช้การสัมภาษณ์ปราชญ์ชาวบ้าน และภาครัฐ เพื่ออธิบายการสร้างและนำนวัตกรรมทางสังคมไปสู่การพัฒนาเศรษฐกิจฐานราก

               ผลการศึกษา พบว่า ภูมิปัญญาท้องถิ่นสำคัญมากที่สุด คือ ด้านเกษตรกรรมและประมง โดยเป็นการทำเกษตรกรรมที่ยั่งยืน ภูมิปัญญายังคงมีการปฏิบัติสืบทอดกว้างขวาง ผ่านการบอกเล่าและพัฒนาต่อยอดจากภูมิปัญญาเดิม ระยะเวลาการพัฒนาภูมิปัญญา 10 – 20 ปี และประโยชน์ของภูมิปัญญา คือ การเพิ่มรายได้ ขณะที่กระบวนการดำเนินงานผ่านภูมิปัญญา คือ การเข้าถึงปัจจัยการผลิต การบริหารจัดการ และการตลาดและการสื่อสาร ส่วนผลผลิตการดำเนินงาน คือ ครอบครัวมีรายได้เพิ่ม การกระจายรายได้เพิ่มขึ้น ความสัมพันธ์ภายในชุมชนดีขึ้น ชุมชนมีการจัดการระเบียบภายในเพื่อรองรับธุรกิจ การจัดระบบสวัสดิการชุมชน และชุมชนมีการจัดกิจกรรมสาธารณะประโยชน์ และการสร้างนวัตกรรมชุมชนบนฐานเศรษฐกิจฐานรากของทั้งสองชุมชน คือ การร่วมกันสร้างเส้นทาง กิจกรรม และพัฒนาสินค้าท่องเที่ยวที่เชื่อมโยงกัน ผ่านการส่งเสริมแลกเปลี่ยนประสบการณ์ระหว่างกัน

ข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย คือ การทำเกษตรต้นทุนต่ำ การเพิ่มมูลค่าผลผลิต เช่น ผลไม้ปลอดสาร การแปรรูป การพัฒนาตลาด และการส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงเกษตรโดยใช้ชุมชนสวนผลไม้เป็นฐานแปลงสวนสาธิต การจัดตั้งศูนย์อนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น และสร้างเกษตรกรรุ่นใหม่