กวีนิพนธ์สำหรับเด็กในหนังสือเรียนประถมศึกษาญี่ปุ่นหลังสงครามโลกครั้งที่สอง

บทคัดย่อ

บทความนี้จัดทำจากโครงการวิจัยกวีนิพนธ์สำหรับเด็กในหนังสือเรียนประถมศึกษาญี่ปุ่น  โดยศึกษาการนำกวีนิพนธ์มาประกอบในหนังสือเรียนเพื่อการเรียนการสอนภาษาญี่ปุ่นสำหรับนักเรียนระดับประถมศึกษา  ตั้งแต่ปีที่มีการปฏิรูปการศึกษาและจัดพิมพ์หนังสือเรียนหลังสงครามโลกครั้งที่สอง (ค.ศ.1952) จนถึงปัจจุบัน (สิ้นสุดการเก็บข้อมูลใน ค.ศ.2014) ผู้วิจัยได้ศึกษาบริบททางสังคมและนโยบายการศึกษาของรัฐบาลในแต่ละช่วงสมัยควบคู่กับการรวบรวมข้อมูลกวีนิพนธ์ในหนังสือเรียนและข้อมูลเกี่ยวกับนักเขียนวรรณกรรมสำหรับเด็ก  แบ่งเป็น 4 ช่วงสมัย คือ ค.ศ.1952-1971, 1971-1984, 1984-2000 และ 2000-2014  แม้ว่าจะมีความเปลี่ยนแปลงทางสังคมอยู่ตลอดเวลาตั้งแต่หลังสงครามโลกครั้งที่สอง  ทั้งการพัฒนาประเทศจนมีความเจริญทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม  เกิดปัญหาสิ่งแวดล้อมและการแข่งขันทางการศึกษาในทศวรรษ 1970-1980  หรือต่อมาในทศวรรษ 1990-2000 ซึ่งญี่ปุ่นกลายเป็นสังคมแห่งข้อมูลข่าวสาร  เกิดปัญหาการกลั่นแกล้งในโรงเรียนและการไม่เข้าเรียน  ที่เรียกกันว่า “ทศวรรษที่หายไป” (The Lost Decade) ซึ่งอาจเป็นแรงกดดันหนึ่งที่ทำให้เด็กๆ ขาดความฝัน  หรือหลังปีค.ศ.2000 ที่มีการปรับปรุงการศึกษาให้เหมาะสมกับสังคมเศรษฐกิจที่มีรูปแบบไร้พรมแดน  จากการศึกษาพบว่าไม่ว่าจะในช่วงสมัยใดกวีนิพนธ์ถูกนำมาใช้ในหนังสือเรียนระดับประถมศึกษาของญี่ปุ่นตลอดมา  เพื่อเน้นให้เด็กๆ ตระหนักถึงความสำคัญของธรรมชาติรอบตัว  เกิดความคิดสร้างสรรค์และจินตนาการ  นอกจากมีเนื้อหาสอนภาษาและทักษะในการอ่านและเขียนแล้ว  ยังแฝงความหมายที่ลึกซึ้งของความหวังและการให้กำลังใจ  การตระหนักรู้คุณค่าของชีวิต  สะท้อนแง่คิดเกี่ยวกับชีวิตและความมีน้ำใจยอมรับความแตกต่างของมนุษย์ร่วมโลก  ลักษณะเช่นนี้ทำให้กวีนิพนธ์จำนวนมากยังมีการอ่านและเรียนรู้ต่อเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน