หน้าทับประกอบการแสดงโนรา

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาหน้าทับและวิธีการบรรเลงทับประกอบการแสดงโนรา ซึ่งโนราเป็นการแสดงพื้นบ้านของชาวปักษ์ใต้ที่ได้รับความนิยมมาช้านาน วงดนตรีประกอบการแสดงโนราคือวงปี่พาทย์ชาตรี ประกอบด้วย ปี่ ฆ้องคู่ (โหม่ง 2 ใบ) ฉิ่ง กรับ และโดยเฉพาะทับ 2 ใบ (โทนชาตรี) อันเป็นเครื่องดนตรีหลักที่มีบทบาทสำคัญ ในการตีประกอบท่าราของโนรา นักดนตรีมักเรียกรูปแบบการตีกลองนี้ว่า “หน้าทับ” ซึ่ง การบรรเลงทับประกอบโนราเรียกว่า “หน้าทับ” เป็นวิธีการตีของเครื่องดนตรีประเภทเครื่องหนัง เนื่องจากโนราเป็นศิลปะพื้นบ้านการบรรเลงหน้าทับประกอบโนราจึงมิได้ถูกจัดให้มีแบบแผนแน่นอนชัดเจนเหมือนกับหน้าทับดนตรีไทยตามขนบ เพลงประกอบการแสดงโนราแบ่งเป็น 2 ประเภทคือ 1. บทเพลงไม่ประกอบท่ารำ 2. คือ บทเพลงประกอบท่ารำ ลักษณะสำคัญของหน้าทับที่ใช้ประกอบโนราเริ่มด้วยเพลงโหมโรง โดยปี่เกริ่นขึ้นเพลงทั้งนี้ความสั้นยาวขึ้นอยู่กับผู้บรรเลง จากนั้นผู้บรรเลงจะเริ่มเพลงหลังจากหมดทานองเกริ่นผู้เป่าปี่จะเริ่มเป่าเป็นทำนองเข้าบทเพลง เรียกส่วนนี้ว่า “หัวทับ” และจะบรรเลงจังหวะ “บาก” หมายถึงการให้สัญญาณในการบรรเลงเสมอเครื่อง ต่อจากนั้นทับตีทำนองเสมอเครื่อง ซึ่งเป็นการบรรเลงให้สอดคล้องท่ารำ ความยาวของหน้าทับเสมอเครื่อง (การบรรเลงเพื่อให้ผู้รำเตรียมตัวออกแสดง) ขึ้นอยู่กับผู้รำเป็นหลัก และสุดท้ายจะถอนจังหวะเพื่อให้ทราบว่ากำลังจะจบเพลง ทั้งนี้การบรรเลงหน้าทับประกอบการแสดงโนราสามารถยืดหยุ่นได้ตามความต้องการของผู้รำและผู้บรรเลง