การศึกษาเชิงวิเคราะห์คุณค่าวรรณกรรมและหลักพุทธธรรมที่ปรากฏในกวีนิพนธ์เรื่องสามัคคีเภทคำฉันท์

บทคัดย่อ

           การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ (๑) เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาของบทกวีนิพนธ์เรื่องสามัคคีเภทคำฉันท์ (๒) เพื่อศึกษาค้นคว้าทฤษฎีการวิจารณ์ร้อยกรองร่วมสมัย (๓) เพื่อวิเคราะห์คุณค่าวรรณกรรมและหลักพุทธธรรมจากบทกวีนิพนธ์เรื่องสามัคคีเภทคำฉันท์ตามแนวทฤษฎีการวิจารณ์ร้อยกรองร่วมสมัย และ (๔) เพื่อสังเคราะห์หลักธรรมทางพระพุทธศาสนาที่ปรากฏในกวีนิพนธ์เรื่องสามัคคีเภทคำฉันท์มาประยุกต์ใช้กับสังคมไทยในปัจจุบัน วิธีการดำเนินการศึกษาและวิเคราะห์คือ ศึกษาวิเคราะห์พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา บทกวีนิพนธ์เรื่องสามัคคีเภทคำฉันท์ ของชิต บุรทัต และตำราเกี่ยวกับทฤษฎีการวิจารณ์วรรณคดีร้อยกรองร่วมสมัย และเอกสารเกี่ยวกับการประพันธ์ฉันทลักษณ์ของไทย แล้วนำสิ่งที่ได้มาสังเคราะห์และวิจารณ์ตามทฤษฎีการวิจารณ์วรรณคดีร้อยกรองร่วมสมัย

             ผลการศึกษาพบว่า (๑) บทกวีนิพนธ์เรื่องสามัคคีเภทคำฉันท์ มีเค้าโครงเรื่องมาจากชาดก(เรื่องเล่า,เรื่องที่เกิดแล้ว) ในมหาปรินิพพานสูตรพระไตรปิฎก และอรรถกถาสุมังคลวิลาสินี ทีฆนิกาย มหาวรรค ซึ่งชิต บุรทัต ได้แต่งเรื่องสามัคคีเภทคำฉันท์ขึ้น เพื่อมุ่งชี้ความสำคัญของความสามัคคี (๒) ทฤษฎีการวิจารณ์วรรณคดีร้อยกรองร่วมสมัย มีวิธีการวิจารณ์ ๓ วิธี คือ การวิจารณ์โดยใช้ศาสตร์ การวิจารณ์โดยจัดกลุ่มร้อยกรอง และการวิจารณ์แบบผสมผสาน ซึ่งเป็นการวิจารณ์เนื้อหาและแนวคิดในบทร้อยกรองร่วมสมัย โดยมีหลักการและขั้นตอนในการวิจารณ์ อันประกอบด้วยการศึกษาผลงานและอัตชีวประวัติของกวี การจัดกลุ่มผลงาน การกำหนดขอบเขตการวิจารณ์ การเลือกแนวการวิจารณ์ การวิเคราะห์เนื้อหาและแนวคิด การสรุปและเสนอแนะ  (๓) คุณค่าของบทกวีนิพนธ์เรื่องสามัคคีเภทคำฉันท์มี ๓ ด้าน คือ คุณค่าด้านวรรณศิลป์ คุณค่าด้านความรู้ คุณค่าด้านสุนทรียภาพในบทร้อยกรอง (๔) หลักพุทธธรรมที่ปรากฏในบทกวีนิพนธ์เรื่องสามัคคีเภทคำฉันท์ มี ๖ ประการ ได้แก่ สังคหวัตถุ ๔ สาราณิยธรรม ๖  อปริหานิยธรรม ๗ สัปปุริสธรรม ๗ เหตุทำความแตกร้าวกัน ๑๘ กาลามสูตร ๑๐ (๕) การประยุกต์ใช้คุณค่าและหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาที่ปรากฏในบทกวีนิพนธ์เรื่องสามัคคีเภทคำฉันท์กับสังคมไทย แบ่งเป็น ๒ ประเภท คือ การประยุกต์ใช้คุณค่าและหลักธรรมสำหรับบุคคล และการประยุกต์ใช้คุณค่าและหลักธรรมสำหรับสังคม