รูปแบบการใช้สติปัฏฐาน ๔ ในการทำจิตบำบัดผู้ป่วยโรคซึมเศร้า ที่มารับการรักษาในโรงพยาบาลหัวหิน

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ คือ (๑) เพื่อศึกษาสติปัฏฐาน ๔ การปฏิบัติธรรมตามแนวสติปัฏฐาน ๔ ตามแนวคัมภีร์พระพุทธศาสนา (๒) เพื่อศึกษาวิธีการการทำจิตบำบัดโดยใช้หลักสติปัฏฐาน ๔ ในผู้ป่วยโรคซึมเศร้าและเสนอรูปแบบของโรงพยาบาลหัวหิน และ (๓) เพื่อศึกษาความตรงเชิงเนื้อหา (CVI) ของรูปแบบการทำจิตบำบัดตามแนวสติปัฏฐาน ๔ ในผู้ป่วยโรคซึมเศร้าโรงพยาบาลหัวหิน เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาจากเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก และประเมินค่าความตรงเชิงเนื้อหา(CVI) กลุ่มผู้เชี่ยวชาญ ๗ คนและผู้ป่วยโรคซึมเศร้าจำนวน ๗ คน

           ผลการศึกษาพบว่า : แนวคิดเรื่องสติปัฏฐาน ๔ และการปฏิบัติธรรมตามแนวสติปัฏฐาน ๔ มีปรากฏในข้อความชั้นปฐมภูมิ ได้แสดงเรื่องเกี่ยวกับสติปัฏฐานไว้อย่างละเอียด ซึ่งมหาสติปัฏฐานสูตรเป็นพระสูตรที่ว่าด้วยการเจริญสติ คือ ทางสายเอกที่จะนำพาปฏิบัติธรรมสู่การบรรลุมรรคผลนิพพาน โดยแบ่งแสดงออกเป็นการฝึกสติทั้งหมด ๔ ฐาน คือ (๑) กาย (กายานุปัสสนา) (๒)ความรู้สึก (เวทนานุปัสสนา) (๓)การรับรู้ (จิตตานุปัสสนา) และ (๔)สิ่งที่อยู่ในจิต (ธัมมานุปัสสนา) ส่วนของการปฏิบัติสติปัฏฐาน ๔ นั้น สติจะต้องทำงานด้วยการกำหนดการรับรู้ตลอดเป็นสายอย่างต่อเนื่องด้วยความเพียร ตามหลัก อาตาปี สัมปชาโน สติมา ในการทำจิตบำบัดโดยใช้หลักสติปัฏฐาน ๔ ในผู้ป่วยโรคซึมเศร้าควรยึดหลักในการฝึกสติต่อเนื่องเพื่อรับรู้สิ่งที่เกิดขึ้นปัจจุบัน จะก่อให้เกิดสติและสัมปชัญญะกับตัวผู้ฝึก เกิดการรู้ตัวเพื่อไว้ใช้ในการรับรู้และจัดการวงจรของความคิด อารมณ์ และความรู้สึกได้ ฝึกฝนอย่างต่อเนื่อง ในส่วนของรูปแบบการทำจิตบำบัดตามแนวสติปัฏฐาน ๔ กำหนดไว้จำนวน ๗ ครั้ง ฝึกต่อเนื่องครั้งละ ๙๐ นาที มีเนื้อหาครอบคลุมฐานทั้ง ๔ ฐาน  พบว่า ค่า S-CVI ของผู้เชี่ยวชาญทั้ง ๗ ท่าน อยู่ที่ค่า ๐.๘๖-๑.๐๐ ซึ่งเมื่อคิดค่าเฉลี่ยความตรงเชิงเนื้อหาแล้ว เท่ากับ ๐.๙๔  ค่าเฉลี่ยสัดส่วนความเห็น (I-CVI) ในแต่ละข้ออยู่ที่ ๐.๙๔ และค่าเฉลี่ยสัดส่วนผลรวมของคำตอบของทุกท่านอยู่ที่ ๐.๙๔ จากหัวข้อการประเมิน ด้านเนื้อหา รูปแบบของการบำบัด และการนำไปใช้ ส่วนการประเมินของกลุ่มผู้ป่วยโรคซึมเศร้า ทั้งหมด ๗ คน พบว่าค่าทุกค่าของผู้ประเมินทั้งหมด อยู่ที่ ๑.๐๐ ซึ่งเป็นระดับที่ดีมากสอดคล้องกับการสัมภาษณ์เชิงลึกจากทั้งสองกลุ่ม ซึ่งกลุ่มผู้เชี่ยวชาญให้ความเห็นตรงกันทุกท่านว่า เนื้อหาในรูปแบบ ถูกต้องตามหลักวิชาการ สามารถจัดการหรือลดความเศร้าได้และมีประโยชน์ต่อผู้ป่วยโรคซึมเศร้า  ส่วนกลุ่มผู้ป่วยโรคซึมเศร้า ทุกคนให้ความเห็นตรงกันว่า รูปแบบการบำบัดนี้ทำให้ตนเองสามารถเข้าใจวิธีการ สามารถปฏิบัติตามได้และสามารถนำไปใช้งานได้จริง มีประโยชน์ต่อการจัดการอารมณ์เศร้าของกลุ่มผู้ป่วยโรคซึมเศร้า