วิถีข้าว วิถีธรรม : อัตลักษณ์ ความเชื่อและคุณค่า สู่นวัตกรรมการผลิตข้าวอินทรีย์วิถีพุทธ ชุมชนลุ่มน้ำจาง อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
วัตถุประสงค์การวิจัย 1) เพื่อศึกษาอัตลักษณ์ ความเชื่อ และคุณค่าของวัฒนธรรมข้าวชุมชนลุ่มน้ำจาง 2) เพื่อพัฒนาระบบการผลิตและเมล็ดพันธุ์ข้าววิถีวัฒนธรรมของชุมชนลุ่มน้ำจาง 3) เพื่อพัฒนาต้นแบบนวัตกรรมระบบการผลิตและเมล็ดพันธุ์ข้าววิถีวัฒนธรรมของชุมชนลุ่มน้ำจาง เป็นการวิจัยแบบผสานวิธีจากการศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์ 32 คน ประชุมกลุ่มย่อยเพื่อพัฒนาระบบการผลิตและเมล็ดพันธุ์ 21 คน และปฏิบัติการเพื่อสร้างต้นแบบการผลิตข้าวและเมล็ดพันธุ์ 35 คน โดยวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหาและกระบวนการสร้างต้นแบบนวัตกรรมการผลิตและเมล็ดพันธุ์
ผลการวิจัยพบว่า
1) อัตลักษณ์ คุณค่าและภูมิปัญญาวัฒนธรรมข้าว คือ 1) มิติทางศาสนาเชื่อมโยงคำสอน 2) มิติด้านครอบครัว สร้างคุณค่าและบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ 3) มิติด้านความเชื่อและพิธีกรรมที่ใช้ในการผลิตข้าว 4) มิติชุมชน เสริมสร้างเศรษฐกิจและความเป็นอยู่ของชุมชน 5) มิติด้านประเพณีและวัฒนธรรม แสดงความกตัญญู 6) มิติธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม รักษาสิ่งแวดล้อม
2) การพัฒนาระบบการผลิตและเมล็ดพันธุ์ข้าว ประกอบด้วย 1) วัฒนธรรมข้าวเป็นอาหารและสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรม 2) การผลิตและเมล็ดพันธุ์ข้าวในลำปางใช้เทคนิคดั้งเดิมและเทคโนโลยีสมัยใหม่ 3) ปัจจัยการผลิตข้าว คือ ปัจจัยภายใน เช่น ความทนทาน ความสูงต้นข้าว และปัจจัยภายนอก เช่น คุณภาพของดิน แหล่งน้ำ 4) กระบวนการผลิตข้าว คือ พันธุ์ข้าวดี จัดการดินและน้ำอย่างมีประสิทธิภาพ 5) กระบวนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าว สร้างความเข้าใจในชุมชน ทดลองปลูกในแปลงนาสาธิต การประเมินผลและขยายพันธุ์
3) การพัฒนานวัตกรรมการผลิตข้าว 3 รูปแบบ คือ 1) นวัตกรรมเชิงวัฒนธรรม ปลูกข้าวอินทรีย์ใช้วิธีแบบยั่งยืนและสร้างเครือข่ายข้าวอินทรีย์ 2) นวัตกรรมเชิงสังคมและวัฒนธรรม ปลูกข้าวอินทรีย์แบบส่วนร่วมผ่านกิจกรรมและการสนับสนุนจากภาครัฐและเครือข่ายเกษตรกร 3) นวัตกรรมเชิงเศรษฐกิจและสุขภาพ ปลูกข้าวอินทรีย์เพื่อแปรรูป และตระหนักรู้ประโยชน์ข้าวอินทรีย์ขายผ่านสื่อและแพลตฟอร์ม
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. (2559). แผนพัฒนาการเกษตรในช่วงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560 – 2564). กรุงเทพมหานคร : สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร.
กลุ่มพัฒนาระบบและถ่ายทอดเทคโนโลยี สำนักส่งเสริมการผลิตข้าว กรมการข้าว. (2561). คู่มือองค์ความรู้และวิธีการถ่ายทอดความรู้ ด้านเทคโนโลยีการผลิตข้าว ด้านการจัดการดินและการใช้ปุ๋ยในนาข้าว. กรุงเทพมหานคร : กรมพัฒนาที่ดินกองวิจัยและพัฒนาข้าว กรมการข้าว สำนักส่งเสริมการผลิตข้าว กรมการข้าว.
แก่นศีล กล้าจน เทพประวิณ จันทร์แรง และภูเพียรธรรม กล้าจน. (2565). กสิกรรมวิถีพุทธในมูลนิธิแพทย์วิถีธรรมแห่งประเทศไทย : กรณีศึกษาชุมชนภูผาฟ้าน้ำ อ. แม่แตง จ. เชียงใหม่. วารสารปรัชญาอาศรม. 4 (1), 76 - 89.
ณวิญ เสริฐผล. (2564). นวัตกรรมภูมิปัญญาการทำนาข้าวในพื้นที่สูงของชาวนาในจังหวัดพะเยา. วารสารวิชาการธรรมทรรศน์. 21(4), 57 – 65.
ธนพัฒน์ จงมีสุข ภัทรพล ทศมาศ และภักดี โพธิ์สิงห์. (2562). รูปแบบการพัฒนาวิสาหกิจชุมชนต้นแบบ ในศตวรรษที่ 21 ด้านผลิตภัณฑ์ข้าวอินทรีย์กรณีศึกษาอำเภอประโคนชัยจังหวัดบุรีรัมย์. มนุษยสังคมสาร (มสส.). 17 (3), 235-252.
ธีรนันท์ วรรณศิริ และบำเพ็ญ พงศ์เพชรดิถ. (2561). ภาวะสุขภาพของเกษตรกรที่ทำข้าวอินทรีย์และใช้สารเคมีในจังหวัดนครปฐม. วารสารวิจัยและพัฒนา วไลยอลงกรณ์ในพระบรมราชูปถัมภ์ สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์. 13 (3), 218-228.
ปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์. (มปพ). แผนส่งเสริมและพัฒนาระบบเกษตรกรรมยั่งยืน ระยะที่ 1 (พ.ศ. 2563 – 2565). กรุงเทพมหานคร : สำนักงานปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์.
พระครูธรรมธรวรเดชา อคฺคเตโช, ศุภกฤษ เดชะนามเมือง, นายนิกร สุวรรณดี, และคณธิศ สุพรเสฐียรกุล. (2561). การบูรณการพุทธธรรมและภูมิปัญญาทางการเกษตรของชุมชนเกษตรอินทรีย์. วารสารพุทธศาสตร์ศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 25 (1), 48 – 54.
พระเทพรัตนมุนี (สายพงศ์ กองสินธุ์). (2559). การเกษตรแนวพุทธเพื่อแก้ปัญหาเศรษฐกิจชุมชน. วารสารปัญญาปณิธาน. 1 (2), 34-47.
พหล ศักดิ์คะทัศน์ และพุฒิสรรค์ เครือคำ. (2560). ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเลือกทำการเกษตรแบบเคมีหรือแบบอินทรีย์ของเกษตรกรในจังหวัดเชียงใหม่. วารสารวิจัยและส่งเสริมวิชาการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้. 34 (2), 66-77.
พีรชัย กุลชัย และปัญญา หมั่นเก็บ. (2548). การพัฒนากระบวนการเรียนรู้เกษตรกรรมยั่งยืนของเกษตรรายย่อยภูมินิเวศน์ฉะเชิงเทรา. นนทบุรี: มูลนิธิเกษตรกรรมยั่งยืน.
ไพบูลย์ เฮงสุวรรณ และคณะ. (2547). รูปแบบและเทคนิคเกษตรยั่งยืน: องค์ความรู้และประสบการณ์ของเกษตรกรในพื้นที่โครงการนำร่องเพื่อพัฒนาเกษตรกรรมยั่งยืนของเกษตรกรรายย่อย. กรุงเทพมหานคร: บริษัทพิมพ์ดี.
วิฑูรย์ ปัญญากุล. (2551). ชุมชนท้องถิ่นพัฒนากับการเกษตรแบบยั่งยืน. บทความเนื่องในโอกาสครบ 20 ปีมูลนิธิชุมชนท้องถิ่นพัฒนา. กรุงเทพมหานคร: ศรีเมืองการพิมพ์.
สมนึก ปัญญาสิงห์ และเศกสรรค์ ยงวณิชย์. (2565). การจัดการของกลุ่มเกษตรกรผลิตข้าวอินทรีย์ กรณีศึกษา วิสาหกิจชุมชนกลุ่มข้าวคุณค่าชาวนาคุณธรรมบ้านโนนทรายงาม. วารสารรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์มหาวิทยาลัยขอนแก่น. 7 (1), 1 – 19.
สุกัลยา เชิญขวัญ และภาณุทัต โล่ห์สีทอง. (2566). ความรู้ในการผลิตข้าวอินทรีย์ของเกษตรกรภายใต้โครงการส่งเสริมการผลิตข้าวอินทรีย์ในจังหวัดขอนแก่น. วารสารการพัฒนาชุมชนและคุณภาพชีวิต. 11 (1), 46 – 55.
อัญชลี ประเสริฐศักดิ์. (2565). ระบบการผลิตขยายเมล็ดพันธุ์ข้าว. วารสารวิชาการข้าว. 13 (1),
อาจรีย์ วันเมือง และคณะ. (2564). ความต้องการการส่งเสริมการผลิตข้าวอินทรีย์ของเกษตรกรในจังหวัดเชียงใหม่. วารสารผลิตกรรมการเกษตร. 3 (3), 57 – 66.
