การขูดรีดแอบแฝงในระบบเกษตรพันธสัญญา

บทคัดย่อ

การศึกษาการขูดรีดแอบแฝงในระบบเกษตรพันธสัญญาเป็นศึกษารูปแบบเกษตรพันธสัญญาในการเลี้ยงสุกรในพื้นที่เขต 7 (สมุทรสาคร สมุทรสงคราม นครปฐม สุพรรณบุรี กาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ์) และการขูดรีดที่บริษัทคู่สัญญากระทำต่อเกษตรกรผู้เลี้ยงสุกร รวมถึงผลกระทบจากการขูดรีดของบริษัทคู่สัญญาที่มีต่อเกษตรกรและแรงงานรับจ้างในฟาร์มในพื้นที่เขต 7  โดยการศึกษานี้ มีเกษตรกรผู้เลี้ยงสุกรในเขต 7, แรงงานรับจ้างในฟาร์มสุกร และตัวแทนบริษัทในระบบเกษตรพันธสัญญา เป็นกลุ่มตัวอย่าง ใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกและการสังเกตแบบไม่มีส่วนร่วมของผู้วิจัยเป็นเครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูล จากนั้นจึงนำข้อมูลที่ได้มาทำการวิเคราะห์หารูปแบบของเกษตรพันธสัญญา ผลกระทบจากการเข้าสู่ระบบเกษตรพันธสัญญา และแนวทางการปรับตัวของเกษตรกร

ผลการศึกษาพบว่า ในพื้นที่เขต 7 มีรูปแบบเกษตรพันธสัญญาเป็นแบบสัญญาจ้างเลี้ยงและสัญญาประกันราคา ซึ่งส่งผลต่อรูปแบบการขูดรีดและความเข้มข้นของการขูดรีดของบริษัทที่มีต่อเกษตรกรและแรงงานรับจ้างในฟาร์ม เช่น สัญญาเป็นสัญญาสำเร็จรูป เกษตรกรไม่มีอำนาจในการกำหนดข้อตกลงในสัญญา, การที่บริษัทบังคับซื้อปัจจัยการผลิตจากบริษัทเท่านั้น หรือ การกำหนดราคาซื้อ-ขาย โดยบริษัท เป็นต้น นอกจากการขูดรีดที่ปรากฏในสัญญาแล้ว ยังมีการขูดรีดที่ไม่ปรากฏในข้อตกลงหรือเงื่อนไขตามสัญญา แต่เป็นการขูดรีดแอบแฝง เช่น การถูกบังคับให้ปรับปรุงโรงเรือน การจ่ายค่าน้ำร้อนน้ำชาให้แก่ตัวแทนบริษัท เป็นต้น นอกเหนือจากการขูดรีด เกษตรกรและแรงงานรับจ้างในฟาร์มยังได้รับผลกระทบต่อสุขภาพ เช่น การบาดเจ็บจากการทำงาน  การสูดดมฝุ่นละอองและสารเคมีที่ใช้ในกระบวนการเลี้ยงสัตว์ หรือการพักผ่อนที่ไม่เป็นเวลา รวมถึงการที่แรงงานรับจ้างในฟาร์มถูกทำร้ายร่างกายจากเกษตรกรหรือหัวหน้าแรงงาน เมื่อเป็นเช่นนี้ เกษตรกรจึงมีการปรับตัวเพื่อลดการพึ่งพาและการขูดรีดจากบริษัท เกษตรกรบางรายใช้วิธีการรวมกลุ่มเพื่อสร้างอำนาจต่อรอง หรือเปลี่ยนบริษัทคู่สัญญาโดยเลือกบริษัทที่เห็นว่ามีข้อตกลงในสัญญาที่เป็นธรรมกว่าบริษัทเดิม ขณะที่เกษตรกรบางรายเลือกที่จะเข้าสู่ภาวะอิสระแบบเต็มตัว คือออกจากระบบเกษตรพันธสัญญาและเลี้ยงสุกรแบบอิสระขายผลผลิตให้แก่ผู้บริโภคโดยตรง