รูปแบบการจัดการเรียนรู้เพื่อการบริโภคสื่อและข่าวสารที่เหมาะสมของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูงจังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

การศึกษารูปแบบการจัดการเรียนรู้เพื่อการบริโภคสื่อและข่าวสารที่เหมาะสมของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูงจังหวัดเชียงราย  มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพ ปัญหาและความต้องการการจัดการเรียนรู้เพื่อการบริโภคสื่อและข่าวสารของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูง  ปัจจัยเชิงสาเหตุที่มีอิทธิพลต่อการบริโภคสื่อและข่าวสารของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูงและ พัฒนารูปแบบการจัดการเรียนรู้การบริโภคสื่อและข่าวสารที่เหมาะสมของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูง จังหวัดเชียงราย กลุ่มตัวอย่างได้แก่  ผู้ด้อยโอกาสที่อาศัยบนพื้นที่สูงในจังหวัดเชียงราย จำนวน 250 คนและ ใช้การสุ่มแบบหลายขั้นตอน กลุ่มผู้ทรงคุณวุฒิในการร่างรูปแบบจำนวน 5 คน และกลุ่มผู้ทรงคุณวุฒิในการตรวจสอบรูปแบบจำนวน 10  คน เลือกมาแบบเจาะจง เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่แบบสัมภาษณ์อย่างมีโครงสร้างและแบบสอบถาม ตรวจสอบความเที่ยงตรงเชิงเนื้อหาโดยหาค่าดัชนีความสอดคล้อง (IOC)  ได้ค่าอยู่ระหว่าง  .66 - 1.00  การวิเคราะห์ข้อมูลใช้การวิเคราะห์หาค่าสถิติพื้นฐานและการวิเคราะห์เส้นทาง(path analysis)โดยใช้โปรแกรมสำเร็จรูปลิสเรล ส่วนการร่างรูปแบบการจัดการเรียนรู้ การบริโภคสื่อและข่าวสารที่เหมาะสมของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูง จังหวัดเชียงรายใช้การประชุมเชิงปฏิบัติการและการตรวจสอบรูปแบบการจัดการเรียนรู้โดยการใช้การสนทนากลุ่ม

1. ข้อมูลทั่วไปของกลุ่มผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูงมากกว่าครึ่งหนึ่งเป็นเพศชาย อายุ 36-45ปี มากที่สุด  สัญชาติไทย เกือบครึ่งหนึ่งไม่ได้เรียนหนังสือ ประกอบอาชีพรับจ้าง มีรายได้ต่อเดือน 3001 - 5000 บาท ส่วนใหญ๋ไม่เคยได้รับการเรียนรู้เรื่องสื่อ สำหรับผู้มีประสบการณ์การเรียนรู้เรื่องสื่อส่วนใหญ่ได้รับจากหน่วยงานและการเรียนรู้ด้วยตนเองใกล้เคียงกัน 
2. สภาพ ปัญหาและความต้องการการบริโภคสื่อและข่าวสารของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูง จังหวัดเชียงรายพบว่า แหล่งข้อมูลและข่าวสารที่รับรู้มากที่สุด ได้แก่ โทรทัศน์ ซึ่งส่วนใหญ่มีวัตถุประสงค์ในการรับรู้เพื่อติดตามข่าวสาร ประเภทข้อมูลข่าวสารที่ส่วนใหญ่เลือกรับคือ ข่าวบันเทิงและข่าวการเมือง ส่วนสถานที่รับรู้ข่าวสารส่วนใหญ่เลือกรับรู้จากบ้าน ในช่วงกลางคืน (หลัง18.00น.-24.00น.)
3. สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อการบริโภคสื่อและข่าวสารผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูง จังหวัดเชียงราย พบว่า สภาพการจัดการเรียนรู้เพื่อการบริโภคสื่อและข่าวสารที่มากที่สุด คือ การแจ้งข่าวสารที่สำคัญแก่ผู้ด้อยโอกาสอย่างสม่ำเสมอ  ส่วนปัญหาการจัดการเรียนรู้ของหน่วยงานเพื่อการบริโภคสื่อและข่าวสารที่มีปัญหามากที่สุดคือ การขาดบุคลากรที่มีความสามารถจัดทำระบบสารสนเทศเกี่ยวกับผู้ด้อยโอกาส  ส่วนความต้องการจัดการเรียนรู้เพื่อการบริโภคสื่อและข่าวสารของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูง ส่วนใหญ่ต้องการในลักษณะจัดอบรมให้ความรู้ การที่จะทำให้ผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูงสามารถบริโภค/ใช้สื่อและรับรู้ข่าวสารที่ถูกต้องและเหมาะสมคือ การจัดทำเป็นหลักสูตร ส่วนความรู้และทักษะที่เกี่ยวกับสื่อและข่าวสาร เพื่อที่จะทำให้สามารถบริโภค/ใช้สื่อและรับรู้ข่าวสารที่ถูกต้องและเหมาะสม พบว่า ผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูงควรมีความรู้และทักษะเกี่ยวกับสื่อและข่าวสารมากที่สุด
4. ปัจจัยที่มีอิทธิพลรวมสูงสุดต่อการบริโภคสื่อและข่าวสารของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูง จังหวัดเชียงราย ได้แก่ ปัจจัยด้านความน่าเชื่อถือของข่าวสาร ส่วนปัจจัยที่มีอิทธิพลทางตรงสูงสุดต่อการบริโภคสื่อและข่าวสารของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูง จังหวัดเชียงราย ได้แก่ ปัจจัยด้านความน่าเชื่อถือของข่าวสารและปัจจัยที่มีอิทธิพลทางอ้อมสูงสุดต่อการบริโภคสื่อและข่าวสารของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูง จังหวัดเชียงราย ได้แก่ ปัจจัยด้านเจตคติต่อสื่อและข่าวสาร ส่วนปัญหาการบริโภคสื่อและข่าวสารของผู้ด้อยโอกาส บนพื้นที่สูงได้แก่  ไม่มีเวลาเพราะต้องไปทำงาน
5. รูปแบบการจัดการเรียนรู้การบริโภคสื่อและข่าวสารที่เหมาะสมของผู้ด้อยโอกาสบนพื้นที่สูง จังหวัดเชียงราย คือ รูปแบบ NEWS & MEDIA model มีองค์ประกอบดังนี้ Network (N)  คือ การจัด
   การเรียนรู้ในลักษณะเครือข่าย  Environment (E) คือ การจัดการเรียนรู้ ตามบริบท ของสภาพแวดล้อม

Wake up  (W) คือ การกระตุ้นให้รู้จักเลือกและใช้สื่อ และข่าวสารอย่างเหมาะสม Source (S) คือ การจัดแหล่งข้อมูลและข่าวสารให้เข้าถึงได้ง่าย Material (M) คือ การจัดเตรียมวัสดุอุปกรณ์ที่จำเป็นสำหรับการรับรู้และข่าวสาร Educate (E) คือ การให้ความรู้ในการบริโภคสื่อและข่าวสารที่ถูกต้อง Development (D) คือ พัฒนาวิธีการจัดการเรียนรู้ เพื่อการบริโภคสื่อและข่าวสารอย่างต่อเนื่อง Informationการ (I) คือ จัดทำฐานข้อมูลสารสนเทศ เพื่อการเรียนรู้สื่อและข่าวสารอย่างเป็นระบบ Advice (A) คือ การให้คำแนะนำ ช่วยเหลือหรือแจ้งข่าวสารเป็นประจำ