การพัฒนาหลักสูตรรายวิชาศาสตร์และศิลป์ในการสร้างความสุข ตามแนวคิดจิตตปัญญาศึกษา สำหรับนักศึกษาปริญญาตรี มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาหลักสูตรรายวิชาศาสตร์และศิลป์ในการสร้างความสุขตามแนวคิดจิตตปัญญาศึกษา สำหรับนักศึกษาปริญญาตรี มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และศึกษาผลของการใช้หลักสูตร คือ 1) ความสุขของผู้เรียน 2) ความพึงพอใจในการเรียนรู้ของผู้เรียน และ 3) ความคิดความรู้สึกอื่นของผู้เรียนหลังสิ้นสุดการใช้หลักสูตรการวิจัยแบ่งเป็น 3 ระยะ คือ 1)ระยะศึกษาความต้องการในการพัฒนาหลักสูตร ทบทวนวรรณกรรมเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง  2) ระยะพัฒนาและตรวจสอบคุณภาพของหลักสูตร และ 3 ) ระยะนำหลักสูตรไปใช้และประเมินผลการใช้กลุ่มตัวอย่างคือนักศึกษาระดับปริญญาตรี  มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ จำนวน 51 คน ซึ่งสมัครใจลงทะเบียนเรียนรายวิชานี้ผ่านระบบเครือข่ายของสำนักทะเบียนและประมวลผลเครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ประกอบด้วยหลักสูตรรายวิชาศาสตร์และศิลป์ในการสร้างความสุขที่ผู้วิจัยพัฒนาขึ้นและเครื่องมือที่ใช้ในการประเมินผลการใช้หลักสูตร คือ 1) แบบประเมินความสุขของผู้เรียน 2) แบบสอบถามความพึงพอใจในการเรียนรู้ของผู้เรียนและ 3) แบบประเมินการเรียนรู้ของผู้เรียนหลังสิ้นสุดการเรียนการสอนซึ่งเป็นคำถามปลายเปิด 2 คำถาม  วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและการทดสอบค่าทีแบบไม่เป็นอิสระต่อกัน (Dependent t-test) และข้อมูลเชิงคุณภาพวิเคราะห์เนื้อหาโดยการจัดหมวดหมู่เนื้อหาทั้งหมด   ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้

  ผลการพัฒนาหลักสูตร ทำให้ได้รายวิชาศาสตร์และศิลป์ในการสร้างความสุข ประกอบด้วยภาคทฤษฏี 30 ชั่วโมง    และการฝึกปฏิบัติการนอกสถานที่  30 ชั่วโมง รายวิชานี้ได้รับอนุมัติให้เปิดสอนสำหรับนักศึกษาระดับปริญญาตรีทุกชั้นปีทุกคณะและสถาบันของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ตั้งแต่ภาคการศึกษาที่ 2 ปีการศึกษา 2555 และเปิดสอนทุกภาคการศึกษาปกติเนื้อหาสาระหลักประกอบด้วยเรื่องชีวิตมนุษย์กับการศึกษาจิตตปัญญาศึกษาและความสุขจัดกระบวนการเรียนรู้แบบ E-Learning  ผ่านระบบ CMU Online ร่วมกับการใช้ facebook   จัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้เทคนิคหลักของจิตตปัญญาศึกษา 5 เทคนิคได้แก่ 1) การฟังอย่างลึกซึ้ง 2) สุนทรียสนทนา  3) การน้อมสู่ใจอย่างใคร่ครวญ 4) การเฝ้ามองเห็นตามความเป็นจริงหรือการสงบนิ่งอยู่กับตัวเอง  และ 5) การสะท้อนการเรียนรู้  โดยจัดกิจกรรมการเรียนรู้ในห้องเรียน 8 คาบ ในระบบ Online  7 คาบ  และฝึกปฏิบัติการนอกสถานที่ 2 วันติดต่อกันโดยนอนค้าง 1 คืน
            ผลการใช้หลักสูตร พบว่า

1. กลุ่มตัวอย่างมีคะแนนความสุขเฉลี่ยโดยรวมก่อนและหลังการใช้หลักสูตรไม่แตกต่างกัน แต่เมื่อพิจารณาคะแนนความสุขเฉลี่ยรายข้อแล้วพบว่า มีจำนวน 18 ข้อที่คะแนนหลังการใช้หลักสูตรสูงกว่าก่อนการใช้หลักสูตร โดยมีจำนวน 4 ข้อที่สูงกว่าอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 และมีกลุ่มตัวอย่างร้อยละ58.82 ที่คะแนนความสุขหลังการใช้หลักสูตรสูงกว่าก่อนการใช้
2. กลุ่มตัวอย่างมีคะแนนความพึงพอใจในการเรียนรู้เฉลี่ยโดยรวมอยู่ในระดับสูง และรายด้านมีตั้งแต่ระดับสูงถึงระดับสูงสุด โดยด้านการมีโอกาสก้าวหน้าและด้านสัมพันธภาพระหว่างเพื่อนเรียน อยู่ในระดับสูงสุดทั้งสองด้าน กลุ่มตัวอย่างร้อยละ 64.71 และ 50.99 มีความพึงพอใจในการเรียนรู้ด้านสัมพันธภาพระหว่างเพื่อนร่วมเรียน และด้านโอกาสก้าวหน้าอยู่ในระดับสูงสุด ตามลำดับ 

            ผลการศึกษาครั้งนี้แสดงให้เห็นว่าหลักสูตรรายวิชาศาสตร์และศิลป์ในการสร้างความสุข ตามแนวคิดจิตตปัญญาศึกษา ที่พัฒนาขึ้น ทำให้ผู้เรียนมีความพึงพอใจในการเรียนรู้ รับรู้ถึงประโยชน์และคุณค่าของเนื้อหาสาระและกิจกรรมการเรียนรู้ทั้งในและนอกห้องเรียน แม้ว่าคะแนนความสุขของผู้เรียนโดยภาพรวมก่อนและหลังการเรียนจะไม่แตกต่างกัน แต่ผู้เรียนก็ไม่เครียดในการเรียนและบอกว่าสามารถนำความรู้และประสบการณ์ที่ได้ไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้จริง แล้วเสนอว่าควรเปิดสอนในทุกภาคการศึกษา