The Mobilization of Social Networks in Creating Perception and Benefits Accessibility for Poor Elderly in Urban Communities of Chiang Rai Province

Abstract

การวิจัยในครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพและปัญหาการรับรู้และการเข้าถึงสิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุที่ยากจนในชุมชนเมือง จังหวัดเชียงราย เพื่อศึกษาปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการสร้างเครือข่ายทางสังคมในการสร้างการรับรู้และการเข้าถึงสิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุที่ยากจนในชุมชนเมือง จังหวัดเชียงราย และเพื่อสร้างและขับเคลื่อนเครือข่ายทางสังคมในการสร้างการรับรู้และการเข้าถึงสิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุที่ยากจนในชุมชนเมือง จังหวัดเชียงราย กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ในครัวเรือนที่มีรายได้ต่ำกว่าเกณฑ์ความยากจน จำนวน 380 คน ผู้นำชุมชนในเขตเมืองทั้งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการ ตัวแทนภาครัฐและเอกชนของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับผู้สูงอายุ นักวิชาการด้านการพัฒนาชุมชน ด้านนิเทศศาสตร์และด้านผู้สูงอายุ จำนวน 32 คน เครืองมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์ แบบบันทึกผลการสนทนากลุ่ม (Focus Group) แบบการบันทึกการวิเคราะห์ SWOT และแบบบันทึกการประชุมเชิงปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วมและสร้างสรรค์ (Appreciation – Influence – Control : AIC) ผลการวิจัยปรากฏ ดังนี้ 1. ปัญหาการรับรู้และการเข้าถึงสิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุที่เป็นกลุ่มตัวอย่างในเขตชุมชน จังหวัดเชียงราย ในภาพรวมมีปัญหาอยู่ระดับปานกลาง เมื่อพิจารณารายปัญหา ทุกรายการมีปัญหาอยู่ในระดับปานกลาง โดยรายการปัญหาที่มีค่าเฉลี่ยสูงสุดกว่าปัญหาอื่นได้แก่ ปัญหาการใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ที่จะทำให้เข้าถึงข้อมูลเกี่ยวกับ สิทธิประโยชน์ไม่เป็น รองลงมา ปัญหา ไม่รู้ว่าจะเข้าไปใช้หรือติดต่อได้อย่างไรหรือโดยวิธีไหน และปัญหาไม่ทราบว่าจะติดตามข้อมูลเกี่ยวกับสิทธิประโยชน์ได้ อย่างไรหรือกับใคร ตามลำดับ 2. ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการสร้างเครือข่ายทางสังคมในการสร้างการรับรู้และการเข้าถึงสิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุที่ยากจนในชุมชนเมือง จังหวัดเชียงราย คือ เครือข่ายทางสังคมจะเป็นกลุ่มคนที่มีความสัมพันธ์ และเชื่อมโยงกันระหว่างสมาชิกในลักษณะของความเป็นเพื่อน ญาติหรือผู้ร่วมงานเป็นต้น โดยสื่อสารจากพูดคุยโดยตรง การสื่อสารทางออนไลน์เช่น อีเมลหรือสื่อสังคมออนไลน์ เพื่อแลกเปลี่ยนข้อมูลหรือแสดงความคิดเห็นหรือการให้ข้อแนะนำตลอดจนการใช้ทรัพยากรร่วมกัน ทั้งนี้เครือข่ายทางสังคมอาจเป็นได้ทั้งคนในชุมชนหรือภายนอกชุมชน องค์กร สถาบันและเว็บเพจ ดังนั้นการขับเคลื่อนเครือข่ายทางสังคมจึงจำเป็นต้องพิจารณาถึงปัจจัยที่เกี่ยวข้องที่จะทำให้การดำเนินงานเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ หรือปัจจัยดังกล่าวจะเป็นประเด็นที่ใช้ในการขับเคลื่อนได้แก่ การยอมรับสถานะของตนเองของผู้สูงอายุและครอบครัว การเปิดรับข้อมูลและวิธีการเข้าถึงผู้สูงอายุที่ยากจน นโยบายและกฎระเบียบของภาครัฐ ระบบการสื่อสารภายในชุมชน กิจกรรมของชุมชนและการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนการมีจิตอาสาของคนในชุมชน บทบาทและภาวะผู้นำของชุมชน 3. การขับเคลื่อนเครือข่ายทางสังคมในการสร้างการรับรู้และการเข้าถึงสิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุที่ยากจนในชุมชนเมือง จังหวัดเชียงราย มีกระบวนการดังนี้ 3.1 การจัดตั้งคณะกรรมการดำเนินงานเกี่ยวกับผู้สูงอายุที่ยากจนโดยเฉพาะประกอบด้วยคณะกรรมการที่มาจากตัวแทนผู้สูงอายุ แกนนำชุมชน จิตอาสา และอาสาสมัครสาธารณสุข 3.2 คณะกรรมการดำเนินงานผู้สูงอายุยากจนและคณะกรรมการชุมชนวางแผนการดำเนินงานร่วมกัน 3.3 จัดให้มีประชาคมชุมชน เพื่อเป็นการรวมตัวของสมาชิกในชุมชนร่วมกันทำกิจกรรม 3.4 จัดกิจกรรมฝึกอบรมอาชีพให้กับสมาชิกในชุมชน 3.5 สนับสนุนให้มีการจัดตั้งสภากาแฟในชุมชนหมายถึงการจัดวันให้มีการพบปะพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นซึ่งกันและกัน 3.6 ร่วมกันพัฒนาระบบเครือข่ายในการดูแลช่วยเหลือผู้สูงอายุที่ยากจน 2.7 การสำรวจกลุ่มเป้าหมายที่เป็นผู้สูงอายุที่ยากจน กำหนดเกณฑ์ในการแยกประเภทปัญหาของผู้สูงอายุที่ยากจน แยกประเภทของปัญหาตามเกณฑ์ที่กำหนด คัดกรองและจัดลำดับความสำคัญของปัญหา 3.8 ดำเนินการสื่อสารผ่านสื่อที่หลากหลายไปยังครอบครัวหรือผู้สูงอายุโดยตรง 3.9 สร้างหรือพัฒนาเครือข่ายแกนนำชุมชน จิตอาสาหรืออสม.ให้มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับสิทธิประโยชน์ที่ผู้สูงอายุพึงได้รับเป็นอย่างดี 3.10 การสร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับสิทธิประโยชน์ของผู้สูงอายุที่ยากจนให้กับครอบครัวหรือผู้ดูแล