การสืบทอดภูมิปัญญาชาดกผ่านวิถีวัฒนธรรมท้องถิ่น ของชาวพุทธในจังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

     บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์คือ (๑) เพื่อศึกษาภูมิปัญญาชาดกในคัมภีร์พระพุทธศาสนา (๒)  เพื่อศึกษาการสืบทอดภูมิปัญญาชาดกผ่านวิถีวัฒนธรรมท้องถิ่นของชาวพุทธในจังหวัดร้อยเอ็ด (๓) เพื่อประยุกต์ภูมิปัญญาชาดกผ่านวิถีวัฒนธรรมท้องถิ่นมาใช้ในสังคมไทย เป็นวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาข้อมูลจากเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้องและสัมภาษณ์ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้เทคนิคการวิเคราะห์เนื้อหาประกอบบริบทแล้วนำเสนอเชิงพรรณนาความ ผลการวิจัยพบว่า

     ภูมิปัญญาชาดกคือเรื่องราวการบำเพ็ญบารมีของพระโพธิสัตว์ก่อนตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า  เป็นภูมิปัญญาที่ประเทศไทยได้รับการสืบทอดมาจากคัมภีร์พระพุทธศาสนา  ตั้งแต่สมัยสุโขทัยจนถึงกรุงรัตนโกสินทร์  ภูมิปัญญานี้ได้ผสมผสานอยู่ในวิถีชีวิต วัฒนธรรมประเพณีของคนไทย พัฒนาจิต สร้างสรรค์สิ่งดีงาม ผสานผู้คนให้มีเมตตา ก่อกำเนิดงานพุทธศิลป์เป็นมรดกชาติ จรรโลงความเป็นไทยที่สงบและเผื่อแผ่ ปลูกฝังคุณธรรม ดำรงต้นแบบพระโพธิสัตว์อย่างมั่นคงตลอดมา

     การสืบทอดภูมิปัญญาชาดกของชาวพุทธในจังหวัดร้อยเอ็ด เป็นการสืบทอดผ่านวิถีวัฒนธรรมของคนรุ่นหนึ่งไปสู่อีกคนรุ่นหนึ่ง  โดยนำเวสสันดรชาดกมาสืบทอดผ่านงานบุญผะเหวดหรือประเพณีบุญเดือนสี่ จนเป็นวัฒนธรรมท้องถิ่นที่โดดเด่นของจังหวัด  เกิดภูมิปัญญาด้านจิตรกรรมฝาผนัง ผ้าแต้มบุญผะเหวด งานแกะสลัก  ปูนปั้นและวรรณกรรมด้านกาพย์กลอน  ที่หล่อหลอมชีวิตจิตใจและลักษณนิสัยของคนให้เกื้อกูลและแบ่งปัน  สร้างสังคมแห่งการให้ใจเมตตาและสังคมแห่งความสามัคคี

     การประยุกต์วิธีการสืบทอดภูมิปัญญาชาดกผ่านวิถีวัฒนธรรมท้องถิ่นมาใช้ในสังคมไทยมี  ๕ ด้าน คือ (๑) การประยุกต์ภูมิปัญญาด้านทานกับงานสังคมสงเคราะห์และบุญประเพณีต่างๆ เพื่อเป็นหลักยึดเหนี่ยวจิตใจคนในสังคมพหุวัฒนธรรม (๒) การประยุกต์ภูมิปัญญาด้านเคารพผู้สูงวัยกับคนรุ่นใหม่ (๓)  การประยุกต์ภูมิปัญญาด้านความซื่อสัตย์ต่อสามีกับสถาบันครอบครัวเพื่อเติมพลังรักระหว่างสามีภรรยาและบุตรธิดา (๔) การประยุกต์ภูมิปัญญาด้านความกตัญญูกตเวทีกับการทำหน้าที่ของบุตรธิดา (๕) การประยุกต์ภูมิปัญญาด้านการศึกษากับเด็กวัยเรียนให้รักเรียน มีวินัย และเชื่อฟังครูอาจารย์