เกณฑ์วินิจฉัยการทำดีการทำชั่วในพระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอเกณฑ์วินิจฉัยการทำดีการทำชั่วในพระพุทธศาสนา เมื่อศึกษาแล้วทำให้ทราบว่า เกณฑ์วินิจฉัยมีอยู่ ๒ ประการ คือ (๑) เกณฑ์วินิจฉัยหลักประกอบด้วย ๑) เจตนาที่ซ่อนอยู่ภายในเป็นภาวะขับเคลื่อนให้ลงมือกระทำทั้งดีและชั่ว  ๒) กุศล คือความดี ความงาม สิ่งที่ดี อกุศล คือสิ่งที่มิใช่ความดี มิใช่ความงาม มิใช่สิ่งดี ๓) บุญ คือสิ่งชำระพื้นจิตใจให้สะอาด บาป คือสิ่งที่ทำให้ตกไปในที่ชั่ว ๔) กุศลกรรมบถ คือทางทำดี อกุศลกรรมบถ คือทางทำชั่ว และ ๕) เบญจศีล (๒) เกณฑ์วินิจฉัยรองหรือเกณฑ์ร่วมเป็นการพิจารณาและอนุวัติตามอัธยาศรัยที่ต่างกันของสัตว์โลก  (มนุษย์)  จึงได้วางเกณฑ์ที่อ่อนลงซึ่งเรียกว่า  เกณฑ์รอง  ประกอบด้วย ๑) มโนธรรม ได้แก่ สภาพของใจที่มีธรรมประจำใจคือมีความรู้สึกผิดชอบดีชั่ว รู้ว่าอะไรถูกอะไรผิด อะไรควรทำอะไรไม่ควรทำ ฯลฯ และ ๒) มติของท่านผู้รู้ ได้แก่ คนมีความรู้ มีปัญญา ฉลาดในทางดี ซึ่งจะเป็นผู้ช่วยวินิจฉัยการกระทำทั้งดีทั้งชั่ว และพฤติกรรมไม่พึงประสงค์ที่เกิดขึ้นในสังคมได้อย่างมีเหตุผล