ภาพสะท้อนหลักการอยู่ร่วมกันจากกฎหมายโบราณอีสาน : กรณีศึกษา กฎหมายโบราณสาเกตุนครและฉบับวัดดาวดึงส์

บทคัดย่อ

     บทความนี้ได้กำหนดวัตถุประสงค์เพื่อมุ่งศึกษาถึง ๑) หลักธรรมจากกฎหมายโบราณสาเกตุนครและฉบับวัดดาวดึงส์ ๒) ภาพสะท้อนหลักการอยู่ร่วมกันในสังคมจากกฎหมายโบราณสาเกตุนครและฉบับวัดดาวดึงส์ ผู้วิจัยอาศัยวิธีการศึกษาเชิงคุณภาพ โดยผู้วิจัยได้ศึกษาจากเอกสาร และการสัมภาษณ์เชิงลึกจากผู้ทรงคุณวุฒิ จำนวน ๖ ท่าน โดยการวิเคราะห์ข้อมูลแบบอรรถาธิบายและพรรณนาความ ผลการวิจัยพบว่าการปกครองสังคมอีสานในอดีตมักจะอ้างอิงหลักธรรมของพระพุทธศาสนาเป็นหลัก กฎหมายมักจะมีการบัญญัติให้บุคคลในสังคมเคารพต่อพระพุทธศาสนาอย่างสูงสุด ซึ่งนับว่าเป็นวิธีการปกครองท้องถิ่น แม้ว่าในขณะนั้นกฎหมายโบราณมีจำนวนมาตราน้อยและจัดเรียงไว้ไม่เป็นหมวดหมู่ แต่เป็นภาพสะท้อนให้เห็นว่า สังคมในสมัยก่อนมีวิถีชีวิตที่เรียบง่าย สังคมไม่สลับซับซ้อนมากนัก เนื้อหากฎหมายจึงบัญญัติเฉพาะเท่าที่จำเป็น อาทิเช่น ประเด็นการทะนุบำรุงพระพุทธศาสนา การเคารพชนชั้นผู้ปกครอง ประเด็นชู้สาว ประเด็นสัตว์เหยียบย่ำพืชผล การทะเลาะวิวาท การลักขโมย และเรื่องหนี้ ซึ่งทั้งหมดมักจะอิงตามหลักของศีลห้า นอกจากสังคมอีสานในยุคโบราณจะมีกฎหมายเป็นสิ่งควบคุมทางสังคมแล้ว ชาวอีสานยังได้ยึดเอาฮีตสิบสองคลองสิบสี่เป็นหลักในการอยู่ร่วมกันในสังคม ซึ่งฮีตสิบสองหมายถึงจารีตประเพณีที่ประชาชนต้องร่วมกิจกรรมทำบุญในแต่ละเดือนตลอดทั้งปี และคองสิบสี่ คือ แนวทางสำหรับผู้ปกครองบ้านเมืองและประชาชนทั่วไปพึงปฏิบัติ ๑๔ ประการ ทั้งสองประการนี้เป็นภาพสะท้อนหลักธรรมและการอยู่ร่วมกันโดยเป็นข้อกำหนดของสังคมสมัยนั้น