หลักรัฐศาสตร์ที่ปรากฏในพระไตรปิฎก : ประชาธิปไตย

บทคัดย่อ

     รัฐศาสตร์ เป็นสาขาวิชาหนึ่งของสังคมศาสตร์ ที่มุ่งศึกษาพฤติกรรมทางการเมืองของมนุษย์ที่รวมกันอยู่ในสังคมซึ่งยังไม่สามารถจะวางหลักการที่แน่นอนว่ามีวิธีใดบ้างที่จะได้รูปการปกครองที่ดีที่สุด แต่ก็ยอมรับระบอบประชาธิปไตยว่าเป็นการปกครองที่ดีที่สุด เพราะคำว่า “ประชาธิปไตย” มีความหมายว่า “การปกครองของประชาชน” คือระบบการปกครองที่ประชาชนเป็นใหญ่ มีเสรีภาพ มีความเสมอภาค มีการปกครองโดยกฎหมายหรือหลักนิติธรรมที่ให้ความคุ้มครองสิทธิขั้นพื้นฐานของประชาชนทั้งในเรื่องสิทธิเสรีภาพในทรัพย์สิน การแสดงออก การดำรงชีพ เป็นต้น และยึดหลักการเสียงข้างมาก ควบคู่ไปกับการเคารพในสิทธิของเสียงข้างน้อย

     หลักการของประชาธิปไตยนั้นมีปรากฏอยู่ในพระไตรปิฎกโดยเฉพาะพระวินัยปิฎกและพระสุตตันตปิฎกอยู่หลายแห่ง ซึ่งปฐมบทแห่งประชาธิปไตยอย่างแท้จริงก็คือ โอวาทปาติโมกข์ ถือว่าเป็นหัวใจของพระพุทธศาสนาเพราะประกอบด้วยหลักธรรมสามส่วนคือ หลักการ ๓ อุดมการณ์ ๔ และวิธีการ ๖ นอกจากนี้ยังมีหลักอธิปไตย ๓ ความเป็นใหญ่ ๓ ประการ ได้แก่ อัตตาธิปไตย คือ การถือตนเป็นใหญ่ โลกาธิปไตย การถือโลกเป็นใหญ่ และ ธรรมาธิปไตย การถือธรรมเป็นใหญ่เป็นหลักการปกครอง นอกจากนี้ยังปรากฏมีหลักประชาธิปไตยที่พระพุทธเจ้าทรงมอบความเป็นใหญ่ให้แก่สงฆ์ในกิจการทั้งปวงโดยเฉพาะในการทำสังฆกรรมซึ่งมีลักษณะยึดพระธรรมวินัยเป็นธรรมนูญหรือกฎหมายสูงสุดของพระพุทธศาสนา ยึดหลักความเสมอภาคภายใต้พระธรรมวินัย ยึดหลักทางสายกลาง และยึดหลักประชาธิปไตยในการมอบความเป็นใหญ่ให้แก่สงฆ์