การศึกษาเปรียบเทียบนาคในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และพระพุทธศาสนาเถรวาท

บทคัดย่อ

          วิทยานิพนธ์นี้ มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ (๑) เพื่อศึกษานาคในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู(๒) เพื่อศึกษานาคในพระพุทธศาสนาเถรวาท (๓) เพื่อเปรียบเทียบนาคในศาสนาพราหมณ์-ฮินดูและพระพุทธศาสนาเถรวาท งานศึกษาวิจัยครั้งนี้ มีลักษณะเป็นงานวิจัยเชิง โดยเน้นการวิจัยเชิงเอกสาร ศึกษาจากพระไตรปิฎก อรรถกถา และคัมภีร์ปุราณะ เป็นต้น

          ผลการวิจัยพบว่า นาคในศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เป็นสัตว์วิเศษมีฤทธิ์ กำเนิดมาจากไข่ เป็นบุตรฤษีกัศยปกับนางกัทรุ เป็นพี่น้องกับครุฑ ต่อมาเป็นศัตรูกัน มีรูปร่างเป็นงูใหญ่ มีหงอน ตาแดง มีลิ้นสองแฉก นาคชั้นสูงมีผิวสีทอง นาคชั้นต่ำมีผิวสีดำ นาคมีพิษร้ายแรง มีหนึ่งเศียรจนถึงพันเศียร เศียรของนาคมีความยาวต่างกันตามบารมี นาคมักปรากฏกายในรูปแห่งเทพ และสามารถบันดาลให้เกิดฝนตก ที่อยู่ของนาค คือเกษียรสมุทร ปาตาลนคร เกาะรมณียะ และนครโภควดี นาคมีหน้าที่รับใช้พระนารายณ์ พระอิศวร และพระพิรุณ ความเชื่อเรื่องนาคมีอิทธิพลต่อสังคมไทยในด้านจิตรกรรม ปฏิมากรรม วรรณคดี วัฒนธรรม และประเพณี  นาคในพระพุทธศาสนาเถรวาท เป็นเทวดาชั้นล่างประเภทหนึ่ง มีฤทธิ์มาก เป็นบริวารของท้าววิรูปักษ์ กำเนิดสี่แบบ คือเกิดในไข่ ในครรภ์ ในสิ่งหมักหมม เกิดแล้วโตทันที นาคมีสี่ตระกูลใหญ่ คือวิรูปักขะ เอราปถะ ฉัพยาปุตตะ กัณหาโคตมะ นาคชั้นสูงเนิดแบบโอปปาติกะ นาคชั้นต่ำกำเนิดแบบอัณฑชะ สังเสทชะ ชลาพุชะ นาคมีพิษที่เขี้ยว ตา ปาก จมูก กาย นาคเป็นศัตรูกับครุฑ ครุฑไม่สามารถกินนาคเจ็ดจำพวกได้ ที่อยู่ของนาค คือมหาสมุทร เขาพระสุเมรุ และสวรรค์ นาคมีหน้าที่รับใช้พระพุทธเจ้า รักษาธรรมชาติ ปกป้องสวรรค์ นาคมีทั้งสัมมาทิฐิและมิจฉาทิฐิ นาคมีแก้วมณี และมีนิสัยดุร้าย ความเชื่อเรื่องนาคมีอิทธิพลต่อสังคมไทยในด้านศาสนา ประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และประเพณี  การเปรียบเทียบพบว่า มีนัยเหมือนกัน คือนาคในศาสนาพราหมณ์-ฮินดูและพระพุทธศาสนาเถรวาท มีรูปร่าง ที่อยู่ พิษร้าย อิทธิฤทธิ์ เป็นสัตว์กึ่งเทพ เป็นศัตรูกับครุฑเหมือนกัน มีนัยต่างกัน คือนาคในศาสนาพราหมณ์-ฮินดูเป็นบุตรของเทพ เป็นพี่น้องกับครุฑ เป็นอมตะ มีพันเศียร มีอัญมณี ได้รับพรจากเทพเจ้า ส่วนนาคในพระพุทธศาสนาเถรวาทมีกำเนิดสี่อย่าง ไม่ได้เป็นบุตรของเทพ ไม่เป็นอมตะ เป็นอาหารครุฑ ทำหน้าที่รักษาธรรมชาติ สวรรค์ และศาสนา เป็นบริวารท้าววิรูปักษ์ ไม่ได้รับพรวิเศษ และไม่ได้เป็นพาหนะของเทพเจ้า