การวิเคราะห์ความโกรธ : ตัวละครสัตว์ที่ปรากฏในนิบาตชาดก

บทคัดย่อ

          บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเกี่ยวกับความโกรธในนิบาตชาดก และจากตัวอย่างของชาดกแต่ละเรื่องที่ได้ยกมาอธิบายนั้น ได้ทำการศึกษาเรื่องราวต่าง ๆ ผ่านตัวละครสัตว์ (สัตว์ตามทัศนะพุทธศาสนาเถรวาท) พบว่า การวิเคราะห์เรื่องของความโกรธผ่านตัวละครสัตว์ต่าง ๆ มีด้วยกันหลากหลายประเด็น คือ (๑) ลักษณะ อาการ และธรรมชาติของสัตว์ที่มีความโกรธ จะมีลักษณะดังเช่น การขัดเคือง ขุ่นเคือง ความแค้น ความดุร้าย ความเกรี้ยวกราด ฯลฯ ซึ่งจะเกิดภายในจิตใจ ก่อนจะแสดงลักษณะอาการออกมาให้เห็นภายนอก (๒) ความโกรธของตัวละครสัตว์มีด้วยกันหลายสาเหตุ เช่น การไม่มีปัญญาที่แยบคายหรือการใช้ความคิดถูกวิธี ตัณหา มานะ ฯลฯ จึงทำให้สัตว์โกรธ (๓) ผลของความโกรธได้ทำให้สัตว์ เกิดการประทุษร้าย ทั้งทางใจ กาย และวาจา (๔) การใช้คุณธรรมมาเป็นแนวทางในการระงับความโกรธ ซึ่งก็มีชาดกหลายเรื่องแสดงให้เห็นว่า เราสามารถเอาคุณธรรมบางข้อมาระงับความโกรธได้ เช่น การใช้ความคิดถูกวิธี คือ กระทำในใจโดยแยบคาย การเจริญพรหมวิหาร และการประพฤติธรรมตามราชธรรม ๑๐ เป็นต้น