การตีความ “นิพพานชั่วคราว” ตามนัยของพุทธทาสภิกขุ

บทคัดย่อ

          บทความวิชาการนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา การตีความ ‘นิพพานชั่วคราว’ ตามนัยของพุทธทาสภิกขุ โดยเปรียบเทียบกับคำอธิบายเรื่องนิพพานในพระพุทธศาสนาตามคัมภีร์พระไตรปิฎกและอรรถกถา
ผลการศึกษาพบว่า นิพพานตามนัยของพระพุทธศาสนา หมายถึง สภาวะที่สิ้นกิเลสโดยสิ้นเชิงและเกิดขึ้นเฉพาะในระดับโลกุตรธรรมซึ่งเป็นเป้าหมายสูงสุดของการปฏิบัติธรรม  ในขณะที่พุทธทาสภิกขุเสนอแนวคิดเรื่อง “นิพพานชั่วคราว” โดยเน้นว่าผู้ปฏิบัติแม้ยังอยู่ในฐานะปุถุชนก็สามารถสัมผัสนิพพานได้ชั่วขณะในสภาวะที่จิตหลุดพ้นจากกิเลสชั่วคราว บทความวิชาการนี้ชี้ให้เห็นว่าการตีความดังกล่าวสะท้อนถึงมิติการสื่อสารธรรมะในลักษณะตีความโดยอรรถ (Idiomatic interpretation) อันเป็นวิธีหนึ่งในการกระตุ้นให้พุทธศาสนิกชนตระหนักถึงนิพพานในฐานะจุดมุ่งหมายที่สามารถเข้าถึงได้และส่งเสริมความเข้าใจในธรรมะในยุคร่วมสมัย นอกจากนี้ยังมีการเชื่อมโยง "นิพพานชั่วคราว" เข้ากับแนวคิดเรื่องนิโรธในพระไตรปิฎก ซึ่งมีลักษณะสอดคล้องกับการดับกิเลสในระดับชั่วคราว  ได้แก่ วิกขัมภนนิโรธ และตทังคนิโรธ ที่สามารถเกิดกับผู้ปฏิบัติธรรมในระดับโลกียธรรมแม้จะไม่เทียบเท่านิพพานที่แท้จริงก็ตาม   ผลจากงานวิจัยชี้ให้เห็นว่า การตีความนิพพานของพุทธทาสภิกขุมีเป้าหมายเพื่อทำให้คำสอนทางธรรมะมีความหมายต่อชีวิตประจำวันมากขึ้น ส่งเสริมการเข้าถึงธรรมะในกลุ่มคนทั่วไป และเปิดโอกาสให้ปุถุชนได้สัมผัสสภาวะของความเย็นสงบของนิพพานในระหว่างการปฏิบัติธรรม