ครู – ศิษย์: ความสัมพันธ์แบบอำนาจนิยมความมืดบอด ของการถ่ายทอดองค์ความรู้

บทคัดย่อ

                 บทความฉบับนี้นาเสนอถึงครู – ศิษย์: ความสัมพันธ์แบบอำนาจนิยมความมืดบอดของการถ่ายทอดองค์ความรู้ โดยมุ่งประเด็นตั้งคาถามถึงความสัมพันธ์แบบอานาจนิยมที่อยู่ในสถาบันการศึกษาผ่านความสัมพันธ์ของผู้เรียนและผู้สอน ซึ่งนัยยะการตีความหมายดังกล่าวมีกระบวนการทาให้เกิดขึ้นและคงอยู่ ผ่านมายาคติ วาทกรรม พิธีกรรม มากมาย ที่เบื้องหน้า และ เบื้องหลัง หากมองผิวเผินความสัมพันธ์นั้นอาจเป็นความสัมพันธ์อันบริสุทธิ์ แต่หากตีความหมายอย่างลึกซึ้งจะพบว่าสถาบันการศึกษาของไทย ได้ผลิตซ้าอุดมการณ์ทางการเมืองบางอย่างจากรัฐสู่ประชาชนได้อย่างแนบเนียน ซึ่งมีผลต่อการเรียนรู้ของผู้เรียนในระบบการศึกษาโดยตรง ความสัมพันธ์ของครูกับศิษย์มีการจัดวางอานาจสูง ต่า ในลักษณะที่ครูเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และ ได้รับสิทธิพิเศษบางอย่างเหนือนักเรียน ทั้งในด้านที่เป็นรูปธรรมและพิธีกรรม ฉะนั้นแล้วครูจึงมีอานาจในการบังคับหรือชี้แนวทางให้ศิษย์ปฏิบัติตามได้อย่างชอบธรรม โดยเป็นการยากที่ศิษย์จะตั้งคาถามกับคาสั่งสอนหรือพฤติกรรมของครู ความสัมพันธ์เชิงอานาจในลักษณะนี้ถูกผลิตซ้าผ่านกลไกทางวัฒนธรรมและกลไกทางการเมืองอย่างแยบคาย
ทั้งนี้ บทความฉบับนี้ได้นาแนวคิดการครองความเป็นเจ้า (Hegemony) ของ Antonio Gramsci มาเป็นกรอบในการวิเคราะห์ โดยมุ่งอธิบายสร้างข้อขบคิดทางสังคมอันได้แก่ ประเด็นดังต่อไปนี้ 1. ความมืดบอดของการถ่ายทอดองค์ความรู้ผ่านทฤษฎีมาร์กซิสม์แนวมนุษย์นิยมของอันโตนิโย กรัมชี (Antonio Gramsci) 2. มองอานาจนิยมในสถาบันการศึกษาไทยผ่านจุดยืนของกรัมชีบนความสัมพันธ์ระหว่างโครงสร้างกับความเป็นปัจเจกชน 3. การครองความเป็นเจ้า (Hegemony) กลไกของอานาจนิยมในความสัมพันธ์ครูศิษย์ของการถ่ายทอดองค์ความรู้