ศึกษาวิเคราะห์พระนิพนธ์ในสมเด็จพระญาณสังวรฯ (เจริญ สุวฑฺฒนมหาเถร) ตามแนวเทสนาหาระ

บทคัดย่อ

              ดุษฎีนิพนธ์เรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาพระประวัติและผลงานด้านพระนิพนธ์ในสมเด็จพระญาณสังวรฯ 2) เพื่อศึกษาพระนิพนธ์ในสมเด็จพระญาณสังวรฯ 3) เพื่อวิเคราะห์พระนิพนธ์ในสมเด็จสมเด็จพระญาณสังวรฯ ตามแนวเทสนาหาระ มีผลการศึกษา ดังนี้

              สมเด็จพระญาณสังวรฯ ทรงมีพระอุปนิสัยชอบบันทึกเหตุการณ์ ตั้งแต่พ.ศ. 2468 ขณะเรียนชั้นประถมศึกษา เมื่อบรรพชาเป็นสามเณรบันทึกเทศน์ชื่ออริยทรัพย์ 7 ประการ ทรงบันทึกเรื่องราวบางครั้งเป็นเรื่องสั้นบางครั้งเป็นเรื่องยาวเป็นประจำ ทรงอ่านหนังสือทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษและทรงปฏิบัติกรรมฐาน ดังนั้น จึงทรงนิพนธ์หลักธรรมะให้อ่านเข้าใจได้ง่ายและง่ายต่อการปฏิบัติได้ในชีวิตประจำวัน

               ผลงานพระนิพนธ์ของพระองค์มีจำนวนมาก สามารถจัดกลุ่มได้ 4 ประเภท คือ 1) ประเภทเรียงความภาษาไทยและภาษาอังกฤษ 114 เรื่อง 2) ประเภทคำบรรยายและคำสอนภาษาไทยและภาษาอังกฤษ 47 เรื่อง 3) ประเภทเทศนาภาษาไทย 34 เรื่อง 4) ประเภทวิชาการเช่นหลักพระพุทธศาสนา, 45 พรรษาของพระพุทธเจ้า เป็นต้น

               การวิเคราะห์พระนิพนธ์ตามแนวเทสนาหาระ ดังนี้ 1) อัสสาทะพบว่าพระนิพนธ์กล่าวถึงการสร้างชีวิตที่มีคุณค่าเช่น ชีวิตคือความฝัน, ส่วนประกอบสำคัญของชีวิต, ชีวิตกับศาสนา เป็นต้น 2) อาทีนวะพบว่าพระนิพนธ์มีเนื้อหากล่าวถึง ชีวิตที่มีทุกข์ เช่น ชีวิตที่ขาดศรัทธาจึงมีทุกข์, ทุกข์ของชีวิตด้วยอำนาจกรรม เป็นต้น 3.) นิสสรณะพบว่าพระนิพนธ์มีเนื้อหากล่าวถึง ภาวะที่ชีวิตหลุดพ้นเช่น ภาวะที่ชีวิตหลุดพ้นความทุกข์, การมีความสุขในปัจจุบัน, ภาวะที่ชีวิตหลุดพ้นทุกข์ด้วยปัญญา เป็นต้น4) ผละพบว่าพระนิพนธ์มีเนื้อหากล่าวถึงจุดมุ่งหมายของชีวิตในปัจจุบัน, จุดมุ่งหมายของชีวิตในอนาคตที่มีศรัทธา ปัญญา ศีล กรรม เป็นต้น5) อุปายะพบว่าพระนิพนธ์ มีเนื้อหากล่าวถึง การก้าวย่างของชีวิตออกจากนิวรณ์ด้วยวิธีที่แยบยล6) อาณัติพบว่าพระนิพนธ์มีเนื้อหากล่าวถึง ความสำเร็จในชีวิต, จิตใจดีชีวิตดีมีสุข, วาสนาดีชีวิตดี เป็นต้น