อัตลักษณ์การสื่อสารที่ปรากฏในพระไตรปิฎก

บทคัดย่อ

อัตลักษณ์การสื่อสารที่ปรากฏในพระไตรปิฎก มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดและความเป็นมาของหลักการสื่อสารในพระไตรปิฎก 2) เพื่อศึกษาอัตลักษณ์การสื่อสารในพระไตรปิฎก ซึ่งการวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร โดยการศึกษาค้นคว้าจากเอกสารขั้นปฐมภูมิและขั้นทุติยภูมิแล้วนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์นำไปสู่กระบวนการสังเคราะห์ให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์ เพื่อให้ทราบถึงแนวคิดและความเป็นมาหลักการสื่อสารในพระไตรปิฎกและอัตลักษณ์การสื่อสารในพระไตรปิฎก

            ผลการศึกษาอัตลักษณ์การสื่อสารที่ปรากฏในพระไตรปิฎก พบว่า การสื่อสาร ตรงกับคำว่า “นิเทศ” แนวคิดการสื่อสารในพระไตรปิฎก มี 3 ลักษณะ คือ (1) การสื่อสารเพื่อประสานประโยชน์ (2) การสื่อสารเพื่อตอบสนองความต้องการส่วนบุคคล (3) การสื่อสารเพื่อสังคมและวัฒนธรรม การสื่อสารในพระไตรปิฎก จำแนกออกได้ ๒ ระดับ คือ (1) ในระดับหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา (2) ในระดับกระบวนการทางพระพุทธศาสนา หลักการสื่อสาร มี ๔ ประการ คือ (1) การสื่อสารต่อบุคคล (2) การสื่อสารต่อการบริหารปกครองรัฐ (3) การสื่อสารต่อลัทธิศาสนาอื่น (4) การสื่อสารต่อกลุ่มชนชั้นในสังคม ในด้านอัตลักษณ์กระบวนการสื่อสารในพระไตรปิฎก จำแนกออกตามหลักการสื่อสาร ได้ 4 ประการ ดังนี้ (1) อัตลักษณ์ของสาร ประกอบด้วย สารภายใต้บริบทด้านสังคม ด้านวัฒนธรรม และด้านการเมืองการปกครอง (2) อัตลักษณ์ของผู้ส่งสาร 5 ประการ คือ คุณสมบัติผู้สอน หลักทั่วไปในการสอน ลีลาการสอน 4 อย่าง วิธีสอนแบบต่าง ๆ 4 วิธี กลวิธีและอุบายประกอบการสอน 10 ประการ (3) อัตลักษณ์ของผู้รับสาร 5 ประการ คือ ไม่นึกดูหมิ่นในเรื่องที่เขาพูด ไม่นึกหมิ่นผู้พูด ไม่นึกหมิ่นตัวเอง ใจไม่ฟุ้งซ่าน และ มนสิการโดยแยบคาย หรือโยนิโสมนสิการ  (4) อัตลักษณ์ของช่องทางสื่อสาร มีอยู่ 3 ช่องทาง คือ ช่องทางสื่อสารที่เป็นสื่อบุคคลในแบบมุขปาฐะช่องทางสื่อสารที่เป็นสื่อสังคมวัฒนธรรม และ ช่องทางสื่อสารที่เป็นสื่อการเมืองการปกครอง