การพัฒนานวัตกรรมทางการศึกษาเพื่อส่งเสริมภาวะผู้นําสําหรับนิสิตระดับปริญญาตรี: บูรณาการอัตลักษณ์ของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์และทักษะที่สําคัญแห่งศตวรรษที่ 21

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาคุณลักษณะของภาวะผู้นํา การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน และกิจกรรมพัฒนานิสิตที่ส่งเสริมภาวะผู้นําสําหรับนิสิตปริญญาตรีของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 2) พัฒนานวัตกรรมทางการศึกษาใน 2 ด้าน ได้แก่กิจกรรมการเรียนการสอน และกิจกรรมพัฒนานิสิตต้นแบบเพื่อพัฒนาภาวะผู้นําสําหรับนิสิตปริญญาตรีของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ โดยบูรณาการอัตลักษณ์ของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์และทักษะที่สําคัญแห่งศตวรรษที่ 21 และ 3) ประเมินประสิทธิภาพของนวัตกรรมทางการศึกษาดังกล่าว กลุ่มเป้าหมายที่ศึกษา คือ ผู้บริหาร อาจารย์นักวิชาการศึกษาและนิสิตของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์จํานวน 169 คน ดําเนินการวิจัยโดยรวบรวมองค์ความรู้จากงานวิจัย หนังสือและข้อมูลจากอินเตอร์เน็ต เป็นต้น เกี่ยวกับการพัฒนาภาวะผู้นําและการสัมภาษณ์ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้อง หลังจากนั้นนํามาพัฒนานวัตกรรมทางการศึกษาโดยผ่านการตรวจสอบคุณภาพจากผู้เชี่ยวชาญด้วยวิธีการสนทนากลุ่ม และประเมินประสิทธิภาพของนวัตกรรมทางการศึกษาโดยนําไปทดลองใช้กับนิสิต การวิจัยปรากฎผล ดังนี้

1. คุณลักษณะของภาวะผู้นําที่เป็นจุดเน้นของนิสิตปริญญาตรีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ควรครอบคลุมพฤติกรรม 3 ด้าน ได้แก่ 1) มุ่งทําให้ภาระงานสัมฤทธิ์ผล 2) ทํางานเป็นทีมเพื่อไปสู่เป้าหมาย และ 3) ใช้ความคิดสร้างสรรค์เพื่อก่อให้เกิดความเปลี่ยนแปลงสําหรับกิจกรรมการเรียนการสอนที่ช่วยพัฒนาภาวะผู้นํานั้น ควรเน้นการทํางานเป็นทีมที่สมาชิกทุกคนในกลุ่มได้ใช้ความสามารถตามศักยภาพที่มีทํางานให้บรรลุเป้าหมาย ส่วนกิจกรรมพัฒนานิสิตที่สามารถเสริมสร้างให้เกิดภาวะผู้นําได้นั้น ควรเน้นการทํางานเป็นทีม ร่วมมือแบบสร้างเครือข่ายได้ปฎิบัติจริง โดยใช้ความรู้ความสามารถตามศาสตร์เฉพาะทางของตนเองไปบริการสังคม

2. นวัตกรรมทางการศึกษาด้านที่ 1 กิจกรรมการเรียนการสอนที่พัฒนาขึ้น คือ รูปแบบของเทคนิค 4G LTE (คิดดีทําดีพูดดีวินัยดี) จะเป็นเทคนิคที่ฝึกให้นิสิตใช้ทักษะการคิด การพูดแสดงความคิดเห็น การนําเสนอผลงาน การทํางานกลุ่มแบบร่วมมือ การฝึกวินัย คุณธรรมและจริยธรรมในการเรียน เพื่อจะนําไปสู่การพัฒนาตนเองให้มีภาวะผู้นํา นวัตกรรมทางการศึกษาด้านที่ 2 กิจกรรมพัฒนานิสิตต้นแบบที่พัฒนาขึ้นคือ โครงการต้นแบบชื่อว่า “โครงการนําศาสตร์แห่งแผ่นดินคืนสู่แผ่นดิน”โดยมีลักษณะการทําโครงการแบบเครือข่ายร่วมมือกันทั้งหน่วยงานภายในและภายนอกมหาวิทยาลัยและนําองค์ความรู้ในศาสตร์ที่นิสิตเรียนไปบริการสังคมอย่างมีเป้าหมาย จากผลการตรวจสอบคุณภาพโดยผู้เชี่ยวชาญพบว่า ในภาพรวมนวัตกรรมทางการศึกษาด้านกิจกรรมการเรียนการสอนมีความเหมาะสมและยืดหยุ่น ง่ายในการนําไปใช้อีกทั้งยังสอดคล้องกับอัตลักษณ์ของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์และทักษะที่สําคัญแห่งศตวรรษที่ 21 นอกจากนี้ผู้เชี่ยวชาญยังให้ข้อเสนอแนะเพิ่มเติมว่าควรให้นิสิตมีส่วนร่วมทุกขั้นตอนในการออกแบบกิจกรรมการเรียนการสอนเพื่อที่จะสามารถช่วยพัฒนาภาวะผู้นําของนิสิตได้อย่างเห็นผลชัดเจนยิ่งขึ้น ส่วนนวัตกรรมทางการศึกษาด้านกิจกรรมพัฒนานิสิตต้นแบบนั้นในภาพรวมมีความเหมาะสมในการนําไปใช้แต่ผู้ที่เกี่ยวข้องต้องมีความร่วมมือร่วมใจกันและมอบบทบาทหน้าที่กันให้ชัดเจนและอาจจะมีอุปสรรคในเรื่องเวลาและเทคนิคของการจัดกิจกรรม อีกทั้งผู้เชี่ยวชาญยังมีความเห็นเพิ่มเติมว่าควรจัดไปพร้อมกันโดยไม่ต้องแยกชั้นปี เพราะนิสิตมีความสามารถต่างกันแต่สามารถเรียนรู้ได้เช่นกัน

3. จากผลการประเมินประสิทธิภาพนวัตกรรมทางการศึกษาโดยนําไปทดลองใช้กับนิสิตเฉพาะนวัตกรรมทางการศึกษาด้านกิจกรรมการเรียนการสอน พบว่า ในช่วงแรกนิสิตยังไม่สามารถปรับตัวได้เพราะไม่ค่อยเข้าใจแนวทางและไม่คุ้นชินกับกิจกรรมที่มีลักษณะแบบนี้แต่เดิมนิสิตจะมีประสบการณ์การเรียนการสอนที่เน้นฟังอาจารย์บรรยายเป็นหลัก ภายหลังจากนิสิตเริ่มเข้าใจกิจกรรมการเรียน
การสอนแล้วนิสิตมีความสนุก กระตือรือล้นในการทํากิจกรรม มีความสุขในการทํางาน และเริ่มมีความมั่นใจในตัวเอง รวมทั้งเข้าใจกระบวนการทํางานกลุ่มมากขึ้น แต่อย่างไรก็ตาม ในขณะทํากิจกรรมการเรียนการสอนผู้สอน ต้องติดตามใกล้ชิดโดยร่วมวางแผนและอธิบายกระบวนการทํางานไปกับนิสิตในแต่ละขั้นตอนเพื่อให้บรรลุเป้าหมายที่ต้องการ