การศึกษาวิจัยหลักสูตรการเรียนการสอนระดับอุดมศึกษาที่ตอบโจทย์ชุดความรู้ และทักษะที่จำเป็นสำหรับอุตสาหกรรมอาหารแห่งอนาคต

บทคัดย่อ

ประเทศไทยยังคงประสบปัญหาความไม่สอดคล้องระหว่างการจัดการศึกษาและความต้องการของตลาดแรงงานทั้งในแนวดิ่งและแนวระนาบ เนื่องจากระบบอุดมศึกษา ไม่สามารถบริหารจัดการอุปทานแรงงานได้อย่างมีประสิทธิผล จนท้ายที่สุดนำไปสู่ความสูญเปล่าของการลงทุนเพื่อการศึกษาของประเทศชาติ งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) วิเคราะห์ข้อมูลหลักสูตรการเรียนการสอนในระดับอุดมศึกษาและเกณฑ์มาตรฐานวิชาชีพที่สอดคล้องกับตำแหน่งงานในอุตสาหกรรมอาหารแห่งอนาคต 2) วิเคราะห์ความเชื่อมโยงระหว่างความรู้และทักษะของผู้เรียนที่กำหนดไว้ในหลักสูตรและเกณฑ์มาตรฐานวิชาชีพกับความรู้และทักษะที่จำเป็นต่ออุตสาหกรรมอาหารแห่งอนาคต และ 3) จัดทำข้อเสนอแนะแนวทางการปรับเปลี่ยนหลักสูตรการเรียนการสอนและมาตรการ กลไก หรือระบบการผลิตผู้สำเร็จการศึกษาให้มีชุดความรู้และทักษะที่จำเป็นเพื่อให้สามารถปรับตัวกับการเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีและรูปแบบธุรกิจอย่างฉับพลันได้

วิธีดำเนินการวิจัย ได้แก่ การวิเคราะห์เอกสารหลักสูตร 115 หลักสูตร การสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างผู้เชี่ยวชาญ 3 ท่าน และการสนทนากลุ่มซึ่งสอดแทรกกระบวนการสมมตินัยและการจัดลำดับความสำคัญด้วยการ์ดกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย 12 ท่าน จากนั้นวิเคราะห์เอกสารหลักสูตรด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาและสถิติเชิงพรรณนา และวิเคราะห์ข้อมูลจากผู้ให้ข้อมูลสำคัญด้วยการวิเคราะห์แก่นสาระ

ผลการวิจัยพบว่า หลักสูตรที่วิเคราะห์มีจุดแข็งหรือปัจจัยสนับสนุนหลายประการ แต่มีข้อจำกัดหลายประการเช่นกัน และเมื่อพิจารณาความสอดคล้องระหว่างวัตถุประสงค์ของหลักสูตร ชื่อรายวิชา คำอธิบายรายวิชา ผลลัพธ์การเรียนรู้ของหลักสูตร และเกณฑ์มาตรฐานวิชาชีพกับชุดความรู้และทักษะที่จำเป็นสำหรับอุตสาหกรรมอาหารแห่งอนาคตพบความสอดคล้องกับคำอธิบายรายวิชามากกว่าส่วนอื่นของหลักสูตร โดยรายการชุดความรู้และทักษะที่พบความสอดคล้องมากที่สุดในระดับปริญญาตรีคือด้านวิทยาศาสตร์การอาหาร ส่วนในระดับปริญญาโทและเอกพบมากที่สุดคือด้านเทคโนโลยีและนวัตกรรมอาหาร ในขณะที่ชุดความรู้และทักษะที่พบความสอดคล้องน้อยที่สุดในทุกระดับการศึกษาคือด้านการออกแบบอาหาร

ข้อเสนอแนะสำคัญจากการวิจัยเพื่อการพัฒนาในระดับหลักสูตร ได้แก่ การลดทอนรายวิชาที่ไม่จำเป็น การจัดหลักสูตรที่ตอบสนองความต้องการของผู้เรียนเป็นรายบุคคล การเตรียมผู้เรียนให้พร้อมกับตำแหน่งงานที่หลากหลาย การพัฒนาทักษะการคิดและจรณทักษะ การพัฒนาระบบแนะแนวที่ทำให้ผู้เรียนค้นพบตนเอง และการสร้างความร่วมมือกับสถานประกอบการ ในด้านข้อเสนอแนะในระดับ   มหภาค ได้แก่ การปรับมาตรฐานคุณวุฒิ (มคอ.1) ให้ยืดหยุ่นสอดคล้องกับความต้องการของผู้เรียนและของโลกมากขึ้น และการพัฒนาคุณภาพอาจารย์ทั้งระบบให้มีคุณวุฒิและสมรรถนะสอดคล้องกับการเปลี่ยนแปลงของโลก