องค์ความรู้ชุมชน: ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านศิลปหัตถกรรมพื้นบ้านชุมชนบาราโหม ปัตตานี

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) องค์ความรู้ชุมชน: ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านศิลปหัตถกรรมพื้นบ้านชุมชนบาราโหม และ 2) รูปแบบการถ่ายทอดและการจัดการความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านศิลปหัตถกรรมพื้นบ้านชุมชนบาราโหม อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี โดยใช้ระเบียบวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพในการเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสารทางวิชาการ การสังเกตการณ์ การสัมภาษณ์ สื่อสารสนเทศ นำมาวิเคราะห์และสังเคราะห์จนเกิดองค์ความรู้สามารถนำไปบูรณาการใช้ประโยชน์และต่อยอดได้ในอนาคต

ผลการวิจัยพบว่า 1) ปราชญ์ชาวบ้านเป็นบุคคลต้นแบบในการสร้างองค์ความรู้ชุมชนซึ่งเป็นองค์ความรู้: ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านศิลปหัตถกรรมพื้นบ้านชุมชนบาราโหม ปัตตานี โดยวิธีการ (1) การส่งเสริมการมีส่วนร่วมในชุมชน (2) การส่งเสริมการเรียนรู้ในชุมชน (3) การส่งเสริมในการจัดการทรัพยากรที่มีอยู่อย่างเป็นระบบและยั่งยืน (4) การส่งเสริมวัฒนธรรมที่ดีงามของชุมชน (5) การส่งเสริมการสร้างจิตสำนึกรักชุมชน และ (6) การส่งเสริมค่านิยมร่วมเกี่ยวกับคุณธรรมจริยธรรมในชุมชน ซึ่งองค์ความรู้ของปราชญ์ชาวบ้านในชุมชนที่มีความหลากหลายตามความถนัดที่ได้ส่งต่อกันมารุ่นต่อรุ่นและยังคงอนุรักษ์ไว้ถึงปัจจุบัน จัดเป็นองค์ความรู้ทางสังคมและความรู้ส่วนบุคคลทั้งแบบฝังลึกในตัวคนและความรู้ที่ปรากฏชัดแจ้ง 2) รูปแบบการถ่ายทอดและการจัดการความรู้ พบว่า รูปแบบการถ่ายทอดผ่านองค์ความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นใน 2 ลักษณะ คือ (1) ภูมิปัญญาดั้งเดิม และ (2) ความรู้ใหม่ที่ผสมผสานระหว่างภูมิปัญญาดั้งเดิมกับวิทยาการสมัยใหม่ ทำให้เกิดการพัฒนากระบวนการจัดการความรู้ ประกอบด้วย การกำหนดความรู้ โดยผ่านการพิจารณาว่าเป็นความรู้ดั้งเดิมหรือความรู้ใหม่ที่ประยุกต์จากภูมิปัญญาเดิม การแสวงหาความรู้ที่มาจากการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ภายในชุมชน และการแลกเปลี่ยนความรู้อย่างไม่เป็นทางการ ผ่านการพูดคุยและปรึกษาหารือทำให้เกิดเป็นความรู้ที่สำคัญ ได้แก่ 1) การจัดการความรู้ชุมชน 2) วัฒนธรรม/วิถีชุมชน 3) ผู้นำชุมชน และ 4) ทรัพยากรท้องถิ่นที่สามารถบูรณาการใช้และต่อยอดได้ในอนาคต