การศึกษาเรียนรู้ธรรมผ่านศิลปกรรม : กรณีพระพุทธชินราช

บทคัดย่อ

          ศิลปกรรมทางพระพุทธศาสนา พัฒนาการมาจากเจดีย์ ๔ ชนิด ได้แก่ ธาตุเจดีย์ บริโภคเจดีย์ ธรรมเจดีย์ และอุทเทสิกเจดีย์ อีกแหล่งหนึ่งคือจากถูปารหบุคคล ๔ จำพวก ได้แก่ พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า พระสาวกของพระตถาคต และพระเจ้าจักรพรรดิ รวมถึงสถาปัตยกรรมสังเวชนียสถาน ๔ ตำบล ได้แก่ ที่ประสูติ ที่ตรัสรู้ ที่แสดงปฐมเทศนาและที่ปรินิพพาน สิ่งและสถานที่สำคัญดังกล่าวนี้ตั้งไว้ ณ ทางสี่แพร่ง ที่ถือเป็นต้นกำเนิดที่ตั้งสิ่งเคารพ บูชาทางพระพุทธศาสนา จากแนวการปฏิบัติกับพระศพพระเจ้าจักรพรรดิที่พระพุทธเจ้าตรัสกับพระอานนท์ ว่า บัณฑิตพึงปฏิบัติต่อสรีระของตถาคตเหมือนอย่างที่ปฏิบัติต่อพระบรมศพของพระเจ้าจักรพรรดิ เมื่อถวายพระเพลิงพระบรมศพแล้ว ให้สร้างสถูปบรรจุไว้ที่ทางใหญ่สี่แพร่ง ทำให้เห็นว่า มีการสร้างและประดิษฐานเป็นพุทธศิลปกรรมเพื่ออนุสติในพระรัตนตรัย มีความสำคัญที่ก่อเกิดศรัทธา เลื่อมใส กราบไหว้ บูชา นำไปสู่ปัญญาพัฒนาคุณภาพชีวิตตามพุทธพจน์ที่ถือเป็นสื่อแทนพุทธศิลป์เข้าสู่ธรรมว่า “ผู้ใดเห็นธรรม ผู้นั้นเห็นเรา / ผู้ใดเห็นเรา ผู้นั้นเห็นธรรม” มีศิลปะเท่ากับมีทรัพย์ โจรลักไปไม่ได้ ศิลปะเป็นมิตรในโลกนี้ นำสุขมาให้ในโลก แม้พระพุทธรูปองค์แทนที่คนแต่ละชาติสร้างออกมาไม่เหมือนกัน แต่ได้ปัญญาคุณ พระบริสุทธิคุณ พระมหากรุณาคุณ ซึ่งพระพุทธะให้ตื่นรู้ เบิกบาน พระธรรมนำพาปฏิบัติกำจัดอวิชชา พระสังฆา เป็นต้นแบบดำเนินชีวิต เป็นที่พึ่งที่สรณะให้พ้นทุกข์ภัยในสังสารวัฏ สร้างเป็นองค์ความรู้ว่า “ธรรมศาสตร์-ศิลปกรรม นำพาพัฒนาคุณภาพชีวิต”