ศึกษาวิธีปฏิบัติวิปัสสนาตามแนวของพุทธทาสภิกขุ

บทคัดย่อ

     งานวิจัยเรื่องศึกษาวิธีปฏิบัติวิปัสสนาตามแนวของพุทธทาสภิกขุโดยมีวัตถุประสงค์คือ (๑) เพื่อศึกษาหลักการและวิธีปฏิบัติวิปัสสนา ในพระพุทธศาสนาเถรวาท (๒) เพื่อศึกษาวิธีปฏิบัติวิปัสสนาตามแนวของพุทธทาสภิกขุ (๓) เพื่อศึกษาวิเคราะห์วิธีการปฏิบัติวิปัสสนาตามแนวของพุทธทาสภิกขุ การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ได้แก่ พระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา งานนิพนธ์ต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง ของท่านพุทธทาสภิกขุ และ บทสัมภาษณ์เชิงลึก ศิษยานุศิษย์ ของพุทธทาสภิกขุ จำนวน ๕ รูป/คน

     ผลการวิจัยพบว่าวิธีปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานตามแนวพุทธทาสภิกขุ มีรายละเอียดตรงตาม มหาสติปัฏฐานสูตร  ยกเว้นไม่ได้ระบุถืงกายานุปัสสนาสติปัฏฐาน ว่าด้วยสิ่งปฏิกูล ๓๒ อย่าง ธาตุ ๔ (ดิน น้ำ ลม ไฟ) และ ซากศพ ในสภาพต่าง ๆ ๙ ลักษณะ (ป่าช้า ๙)  พุทธทาสภิกขุ นำหลักธรรมจากสฬายตนวิภังคสูตร อานาปานัสสติสูตร และ ธรรมะ ๙ ตา ประกอบด้วย ทุกขตา อนิจจตา อนัตตา ธัมมัฏฐิตตา ธัมมนิยามตา อิทัปปัจจยตา ตถตา สุญญตา อตัมมยตา จากพระไตรปิฎกโดยตรง ในการอธิบายการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ในรูปแบบลัดสั้น มุ่งเน้นบรรลุธรรมเห็นแจ้งพระนิพพาน เป็นนิพพานแบบชิมลาง หรือนิพพานในปัจจุบันชาตินี้ พุทธทาสภิกขุ แบ่งวิธีปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน เป็น ๒ แนวทาง คือ (๑) ฝึกสมาธิวิปัสสนาตามวิถีธรรมชาติ แนะนำให้ ผู้ปฏิบัติวิปัสสนา ออกจากวัตถุนิยม สิ่งอำนวยความสะดวกต่าง ๆ ที่สนองกิเลส ตัณหา ทิฏฐิ อุปทาน ในทางโลก อยู่ตามลำพัง วิเวกทั้งทางกาย และทางจิต เพื่อง่ายต่อการเห็นแจ้งไตรลักษณ์ ความจริงของสภาวธรรมทั้งหลายที่ปรากฏ (๒) ฝึกสมาธิวิปัสสนาตามรูปแบบเฉพาะ คือ อานาปานสติ ฉบับสมบูรณ์ ๑๖ ชั้น แนะนำให้ผู้ปฏิบัติ เลือกปฏิบัติวิปัสสนา ตามหลักสติปัฏฐาน ๔ ได้ตามสภาวธรรมที่ปรากฏ ไม่ว่าจะเห็น พิจารณา กายในกาย, เวทนาในเวทนา, จิตในจิต หรือ ธรรมในธรรม ซึ่งทั้ง ๒ แนวทาง ล้วนใช้หลักธรรมเดียวกัน คือ ปฏิจจสมุปบาท อริยสัจ ๔ สติปัฏฐาน ๔ สัมมัปปธาน ๔ อิทธิบาท ๔ อินทรีย์ ๕ พละ ๕ โพชฌงค์ ๗ อริยมรรค ๘ อตัมมยตา และ สุญญตา หรือจิตว่างในภาษาที่พุทธทาสภิกขุ ใช้อธิบาย

     ผลจากการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานตามแนวของพุทธทาสภิกขุ คือ วิปัสสนาญาณ สามารถลดละตัวกูของกู ความโง่ ความทะยานอยากต่าง ๆ ความเห็นผิด และ ความยึดมั่นถือมั่นในวัตถุนิยมและสิ่งทั้งปวง เพื่อถึงที่สุดแห่งความพ้นทุกข์ในปัจจุบันชาตินี้ได้ในชีวิตประจำวัน