ศึกษาวิเคราะห์สุนทรียธรรมในทศชาติชาดกของพระโพธิสัตว์

บทคัดย่อ

     งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ คือ (๑) เพื่อศึกษาแนวคิดสุนทรียธรรมในคัมภีร์พระพุทธศาสนา (๒) เพื่อศึกษาโครงสร้างเนื้อหาสาระโดยย่อในทศชาติชาดก (๓) เพื่อวิเคราะห์สุนทรียธรรมของรสอลังการ ในทศชาติชาดก เป็นงานวิจัยเชิงเอกสาร (Documentary research) ผลการวิจัยพบว่า สุนทรียธรรมที่ปรากฏในพระไตรปิฎกเป็นหัวใจที่สำคัญของการหลุดพ้นคือ อรรถรส ธรรมรส และวิมุตติรส ส่วนสุนทรียธรรมในคัมภีร์พระพุทธศาสนามีคัมภีร์ที่เกี่ยวข้อง คือ คัมภีร์สุโพธาลังการ ว่าด้วยการแต่งบทประพันธ์ที่ใช้การตกแต่งเสียง และการตกแต่งความหมายให้เกิดความอลังการ หัวใจสำคัญของคัมภีร์นี้ คือ รสอลังการ ๙  โครงสร้างเนื้อหาในทศชาติชาดกเป็นเรื่องราวที่มีอรรถรสและธรรมรสแฝงอยู่ในเนื้อหา ซึ่งมีทั้งหมดถึง ๑๐ เรื่อง เป็นเรื่องราวในอดีตชาติของพระพุทธเจ้าที่ยังทรงเป็นพระโพธิสัตว์อยู่ และเรื่องราวของบุคคลต่าง ๆ ที่เกิดร่วมกับพระโพธิสัตว์ในชาตินั้น ๆ ทศชาติชาดกเป็นความงามทางภาษา เนื้อหา และเป็นความงามทางสุนทรียธรรมอย่างแท้จริง  สุนทรียธรรม คือ รสแห่งธรรม ความงามในคำสอน เช่น รสรักในเวสสันดรชาดก เป็นความรักของพระนางมัทรีที่ต้องการจะตามติดพระเวสสันดรไปทุกที่ ไม่ว่าจะลำบากน่ากลัวมากเพียงไร ขอแค่เพียงให้ได้อยู่ใกล้พระสวามีก็พอ เป็นความรักแบบสัมโภคะ คือ ต้องการอยู่เคียงคู่กันตลอดไป โดยจะจำแนกให้เห็นรสอลังการ ๙ อย่าง คือ รสรัก รสขัน รสโศก รสโกรธ รสกล้าหาญ รสกลัว รสเกลียด รสพิศวง และรสความสงบ