เหตุผลของความเชื่อในสังคมไทย: ร่องรอยจากจารึกสุโขทัย

บทคัดย่อ

     บทความวิชาการเรื่อง “เหตุผลของความเชื่อในสังคมไทย: ร่องรอยจากจารึกสุโขทัย” แสดงภาพรวมของความเชื่อในสังคมไทยตั้งแต่สมัยสุโขทัยจนถึงปัจจุบันโดยอาศัยหลักฐานจากศิลาจารึกในสมัยสุโขทัย โดยบทความนี้มีสมมติฐานว่า มนุษย์มีเหตุผลที่จะเลือกรับความเชื่อใด ๆ เข้ามาในชีวิต แม้ความเชื่อนั้นจะดูเหมือนเป็นความเชื่องมงาย ไร้เหตุผล แต่ในความเป็นจริงมีเหตุผลในเชิงจิตวิทยาอยู่ว่า ความเชื่อเหล่านั้นเป็นกลไกบางอย่างที่สร้างความสุขใจและเป็นความหวังให้มนุษย์ จากการที่ศาสนาดั้งเดิมสมัยยุคก่อนประวัติศาสตร์ คือ ความเชื่อเรื่องภูตผี ซึ่งต่อมาถูกเรียกว่าศาสนาบรรพกาล ได้หยั่งรากลึกลงในระบบความเชื่อของคนไทยในอดีตถึงปัจจุบัน ต่อมาเมื่อมีศาสนาอื่นเข้ามาในดินแดนสุโขทัย ศาสนาบรรพกาล และ ความเชื่อในศาสนาอื่นได้หลอมรวมกัน เกิดเป็นระบบความเชื่อที่มีทั้ง ผี-พราหมณ์-พุทธ กลายเป็นอัตลักษณ์ประจำชาติที่ยังคงอยู่ในสังคมไทยมาจนถึงปัจจุบัน โดยเหตุผลของบางความเชื่อที่ดูงมงายไร้เหตุผลเหล่านั้นคือ เลือกที่จะเชื่อเพราะความเชื่อนั้นเป็นกลไกในการสร้างหลุมหลบภัยให้กับตนเอง เพื่อหลีกเร้นจากเรื่องราวในชีวิตจริงที่ไม่น่าพึงพอใจ นอกจากนี้ความเชื่อดังกล่าวยังช่วยสร้างกำลังใจเมื่อเกิดทุกข์ และจากการที่คนไทยมีความคุ้นเคยกับความเชื่อเหล่านี้อยู่แล้วนับจากอดีต จึงรับแนวคิดดังกล่าวเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตได้โดยง่าย