การพัฒนาหลักสูตรการฝึกอบรมระยะสั้น ภายใต้โครงการ “สัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จากโรคพิษสุนัขบ้า” สำหรับโรงเรียนและชุมชน

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน เพื่อพัฒนาหลักสูตรการฝึกอบรมระยะสั้นภายใต้โครงการ “สัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จากโรคพิษสุนัขบ้า”สำหรับโรงเรียนและชุมชน แบ่งการวิจัยออกเป็น 3 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 การวิจัยเชิงพรรณนา เพื่อศึกษาสถานการณ์เกี่ยวกับรูปแบบและการจัดการเรียนรู้เกี่ยวกับการป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในระดับสถานศึกษา กลุ่มตัวอย่าง คือ ครู จำนวน 1,008 คน  เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยแบบสอบถาม วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห์เนื้อหา ระยะที่ 2 การวิจัยเชิงพรรณนา เพื่อศึกษาความเหมาะสมของหลักสูตรการฝึกอบรมระยะสั้นฯ ที่พัฒนาขึ้น กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้ทรงคุณวุฒิผู้เชี่ยวชาญทางด้านโรคพิษสุนัขบ้าและนักการศึกษา จำนวน 20 คน เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยแบบสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง ด้วยวิธีสนทนากลุ่ม และแบบประเมินความเหมาะสมของหลักสูตรฯ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าเฉลี่ย และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการวิเคราะห์เนื้อหา ระยะที่ 3 การวิจัยเชิงกึ่งทดลอง เพื่อศึกษาประสิทธิผลของหลักสูตรฯ ต่อความรู้ เจตคติ ทักษะการปฏิบัติเพื่อป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า และความพึงพอใจของผู้เข้ารับการอบรม กลุ่มตัวอย่างจำนวน 97 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ หลักสูตรและคู่มือการใช้หลักสูตรฯ คู่มือการใช้ระบบสารสนเทศ EDURA เก็บรวบรวมข้อมูลด้วยแบบทดสอบความรู้ แบบวัดเจตคติ แบบประเมินการปฏิบัติตนเกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบ้า และแบบสอบถามความพึงพอใจต่อหลักสูตร วิเคราะห์ข้อมูลด้วยค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และสถิติทดสอบผลต่างของค่าเฉลี่ยแบบจับคู่ (Paired t-test)

ผลการวิจัยระยะที่ 1 พบว่าในรอบ 3 ปีที่ผ่านมา กลุ่มตัวอย่างไม่เคยผ่านการอบรมเกี่ยวกับการป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า (ร้อยละ 98.8) และไม่เคยผ่านการอบรมเกี่ยวกับการพัฒนาสื่อการเรียนการสอนหรือนวัตกรรมต่าง ๆ เกี่ยวกับการป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า (ร้อยละ 94.4) ไม่มีกิจกรรมการป้องกันโรคในโรงเรียน (ร้อยละ 64.2) มีโรงเรียนที่มีการกำหนดนโยบายการป้องกันโรคในโรงเรียนเพียงร้อยละ 4.9  โรงเรียนส่วนใหญ่ไม่มีการกำหนดรูปแบบการจัดการเรียนรู้เกี่ยวกับการป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า (ร้อยละ 57.5) และไม่มีสื่อการจัดการเรียนรู้โรคพิษสุนัขบ้า (ร้อยละ 59.8) ส่วนใหญ่โรงเรียนไม่มีระบบการเฝ้าระวังเกี่ยวกับการป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าในโรงเรียน (ร้อยละ 53.0) ควรมีการส่งเสริมและสนับสนุน อาทิ โปสเตอร์ แผ่นพับ และวิทยากรให้ความรู้กับทางโรงเรียน กลุ่มตัวอย่างเห็นด้วยเกี่ยวกับการจัดการเรียนรู้เกี่ยวกับความรู้เรื่องโรคพิษสุนัขบ้า โดยเฉพาะประเด็น อาการสำคัญ/การปฏิบัติตัวเมื่อถูกกัด ข่วน (ร้อยละ 99.5) รองลงมาคือ ความเข้าใจในการเลี้ยงสัตว์ที่ถูกต้อง (ร้อยละ 99.3) เทคนิคการพัฒนาสื่อการสอน ได้แก่ การจัดทำสื่อสิ่งพิมพ์ (ร้อยละ 97.3)
การพัฒนาชุดการสอน (ร้อยละ 95.4) โดยมีเนื้อหาประกอบด้วย ความรู้เรื่องโรคพิษสุนัขบ้า เทคนิคการพัฒนาสื่อการเรียนการสอน รูปแบบการเฝ้าระวัง การตอบสนองต่อเหตุการณ์ระบาดของโรคพิษสุนัขบ้า ผลการวิจัยระยะที่ 2 พบว่า หลักสูตรการฝึกอบรมระยะสั้นฯ มีความเหมาะสมในการจัดการเรียนรู้ในระดับมากที่สุด ส่วนผลการวิจัยระยะที่ 3 ประสิทธิผลของหลักสูตรพบว่า ผู้เข้าร่วมมีคะแนนเฉลี่ยความรู้ เจตคติต่อการป้องกัน และการปฏิบัติตนเกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบ้าหลังการทดลองสูงกว่าก่อนการทดลองแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<.05)  ส่วนผลการประเมินความพึงพอใจของผู้เข้ารับการอบรมต่อหลักสูตร พบว่า ค่าเฉลี่ยของคะแนนความพึงพอใจต่อคู่มือหลักสูตรฯ  และคู่มือการใช้ระบบสารสนเทศอยู่ในระดับมากที่สุดทุกประเด็น ส่วนค่าเฉลี่ยของคะแนนความ
พึงพอใจต่อระบบสารสนเทศ EDURA อยู่ในระดับมาก