รัฐกิจการเงิน: การปฏิรูปเงินตราและการบริหารรัฐกิจของรัฐบาลสยาม ระหว่าง ค.ศ. 1900-1910

Main Article Content

ชัยวัฒน์ ปะสุนะ

บทคัดย่อ

บทความนี้ศึกษาการปฏิรูปเงินตราและการบริหารราชการแผ่นดินของรัฐบาลสยาม ระหว่าง ค.ศ. 1900-1910 วัตถุประสงค์ในการศึกษาเพื่อปริทัศน์การบริหารราชการแผ่นดินในสมัยรัชกาลที่ 5 รวมถึงการปฏิรูปเงินตราในช่วงจัดตั้งกรมธนบัตร และการต่อรองการเมืองระหว่างรัฐบาลสยามกับรัฐบาลอาณานิคมของอังกฤษในมุมมองด้านเงินตรา แนวคิดสำคัญสอดคล้องกับบริบทสมัยอาณานิคม หลักฐานศึกษารวบรวมจากเอกสารปฐมภูมิของรัฐบาลสยามและรัฐบาลอาณานิคม และชั้นทุติยภูมิศึกษาจากงานตำราวิจัยที่เกี่ยวข้อง ผลการศึกษาพบว่าในช่วงทศวรรษที่ 1900 รัฐบาลดำเนินนโยบายปฏิรูปรูปทางการเงินอย่างเข้มข้น ภายใต้ความช่วยเหลือจากข้าราชการอาณานิคมของอังกฤษในการผลิตธนบัตร รัฐบาลสยามส่งเสริมให้ประชาชนใช้สกุลเงินบาท พร้อมกับดำเนินนโยบายลดการใช้เงินสกุลอาณานิคมในประเทศ บทความนี้จึงนำไปสู่ความเข้าใจเกี่ยวกับความเปลี่ยนแปลงทางการเงินในประวัติศาสตร์สยาม เชื่อมกับบริบทที่เกิดขึ้นในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และการอธิบายบทบาทข้าราชการอาณานิคมของอังกฤษ

Article Details

How to Cite
ปะสุนะ ช. (2021). รัฐกิจการเงิน: การปฏิรูปเงินตราและการบริหารรัฐกิจของรัฐบาลสยาม ระหว่าง ค.ศ. 1900-1910. วารสารสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, 33(2), 66–101. สืบค้น จาก https://so04.tci-thaijo.org/index.php/jss/article/view/253767
บท
บทความวิชาการ

References

กรมศิลปากร. 2519, กันยายน. “พระราชดํารัสรัชกาลที่ 5 ทรงในที่ประชุมเสนาบดีเรื่องทําหนังสือสัญญาทางพระราชไมตรีกับอังกฤษ ร.ศ. 128.” นิตยสารศิลปากร. 20 (3): 67-70.

การเปิดกรมธนบัตร. 2445, 28 กันยายน. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 19 ตอนที่ 26, 528-529.

โกวิท วงศ์สุรวัฒน์. 2547. การเมืองการปกครองไทย: หลายมิติ. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.

ชวลีย์ ณ ถลาง. 2541. ประเทศราชของสยามในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.

ชัยวัฒน์ ปะสุนะ. 2564. รัฐบาลสยามกับการจัดการปกครอง 4 หัวเมืองมลายู (ไทรบุรี ปะลิส กลันตัน และตรังกานู) ระหว่าง ค.ศ. 1873-1910. วารสารรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์. 12 (2): 217-40.

ชาญชัย รัตนวิบูลย์. 2519. “บทบาทของอภิรัฐมนตรีสภาในรัชกาลสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว.” วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.

ตำแหน่งกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ในรัตนโกสินทร์ ศก 111. 2435, 5 มิถุนายน. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 9 ตอนที่ 10, 62-65.

ธนบัตรสยาม. ม.ป.ป. “ธนบัตรหมุนเวียน.” ธนบัตรสยาม.คอม. สืบค้นเมื่อ 12 สิงหาคม 2564. http://www.siambanknote.com/images/1stseries-20baht-banknote-type1.jpg

ธนาคารแห่งประเทศไทย. ม.ป.ป. “วิวัฒนาการเงินตราไทย.” ธนาคารแห่งประเทศไทย. สืบค้นเมื่อ 10 สิงหาคม 2564. https://www.bot.or.th/Thai/Banknotes/know_BMG/Pages/Evolution_Thai_Banknotes.aspx

ธำรงศักดิ์ เพชรเลิศอนันต์. 2558. วาทกรรมเสียดินแดน. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และ มนุษยศาสตร์.

นิธิ เอียวศรีวงศ์. 2549. ประวัติศาสตร์แห่งชาติ “ซ่อม” ฉบับเก่า “สร้าง” ฉบับใหม่. กรุงเทพฯ: สำนักงาน คณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ.

บุษรา วงศ์พงศ์เกษม. (2550). คำเรียกเงินตราไทย: สะท้อนเอกลักษณ์ทางภาษาและวัฒนธรรมไทย. สารภาษาไทยและวัฒนธรรมไทย. 1 (1): 153-161.

ประกาศกรมธนบัตร เรื่อง ธนบัตรปลอม. 2446, 22 พฤศจิกายน. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 20 ตอนที่ 34, 555.

ประกาศกระทรวงมหาดไทย ประกาศแก้ไขการเก็บอาชญาบัตรฆ่าโค กระบือ และสุกร ในมณฑลพายัพ. 2447, 22 พฤษภาคม. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 21 ตอนที่ 8, 97.

ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ประกาศเปลี่ยนอัตราเก็บภาคหลวงดีบุกเงินเหรียญเป็นเงินบาท. 2446, 31 มกราคม. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 20 ตอนที่ 44, 754-755.

ประกาศใช้พระราชบัญญัติลักษณะฆ่าโค กระบือ และสุกร ในมณฑลพายัพ. 2445, 15 มิถุนายน. ราชกิจจา นุเบกษา. เล่ม 19 ตอนที่ 11, 173-174.

ประกาศเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ว่าด้วยการออกใช้ธนบัตร. 2445, 14 กันยายน. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 19 ตอนที่ 24, 475-477.

พระบรมราชโองการ ประกาศ อัตราเก็บภาคหลวงดีบุก มณฑลชุมพรและมณฑลนครศรีธรรมราช. 2445, 14 ธันวาคม. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 19 ตอนที่ 38, 732-733.

พระบรมราชโองการ ประกาศ อัตราเก็บภาคหลวงดีบุกมณฑลภูเก็จ. 2443, 6 พฤษภาคม. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 17 ตอนที่ 6, 41-44.

พระราชบัญญัติธนบัตรสยาม รัตนโกสินทรศก 121. 2445, 29 มิถุนายน. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 19 ตอนที่ 13, 223-226.

พระราชบัญญัติมาตราทองคำ รัตนโกสินทร์ ศก 127. 2451, 15 พฤศจิกายน. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 25 ตอนที่ 33, 902-909.

รายงานกระทรวงการต่างประเทศ ว่าด้วยเรื่องสัญญาอังกฤษกับฝรั่งเศสทำที่ลอนดอน วันที่ 15 มกราคม รัตนโกสินทร ศก 114 มีบางข้อที่ว่าถึงการในกรุงสยาม. 2438, 16 กุมภาพันธ์. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 12 ตอนที่ 46, 447-454.

รายงานว่าด้วยการธนบัตรสยาม. 2446, 27 มีนาคม. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 20 ตอนที่ ฉบับพิเศษ 0, 1-7.

รายงานเสนาบดีกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ เรื่อง การเปิดกรมธนบัตร หอรัษฎากรพิพัฒน์. 2445, 28 กันยายน. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 19 ตอนที่ 26, 529-531.

วิภาดา อ่อนวิมล. 2561. เหรียญตราในประเทศไทยช่วงพุทธศตวรรษที่ 9-16. (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร, นครปฐม.

สุวดี เจริญพงศ์. 2519. “ปฏิกริยาของรัฐบาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ต่อการเคลื่อนไหวตาม แนวความคิดประชาธิปไตย และสังคมก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475.” วิทยานิพนธ์อักษรศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. 2445. กส 7/334. เอกสารกระทรวงเกษตร. “พนักงานกองแผนที่มณฑล พายัพขอรับเงินเดือนแลค่าเดินทางเปนเงินรูปี.”

หนังสือสัญญาทางพระราชไมตรีทางการค้าขายและการเดินเรือในระหว่างกรุงสยามกับกรุงรัสเซีย. 2442, 9 กรกฎาคม. ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 16 ตอนที่ 15, 188-189.

Among the Shans. 1884, 19 January. Straits Times Weekly Issue, 11.

British Influence in Siam. 1889, 12 November. The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (Weekly), 591.

Edelstein, A. 1996. Everybody is sitting on the curb: how and why America's heroes disappeared. Westport: Praeger.

King Chulalongkorn’s Reign. 1910, 27 October. The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (Weekly), 9.

Pierson, C. 2004. The Modern State. New York: Taylor & Francis e-Library.

Report on the Administration of British Burma During 1883-84. 1884. Rangoon: The Government Press.

The Upper Mekong Question. 1896, 18 February. The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (Weekly), 2.