การเรียนรู้ในพระพุทธศาสนา : ทฤษฎี และการนำไปประยุกต์ใช้

บทคัดย่อ

พระพุทธศาสนาได้รับการยอมรับโดยทั่วไปว่า เป็นศาสตร์แห่งการศึกษาอย่างแท้จริง เพราะให้ความสำคัญกับการเรียนรู้ของมนุษย์ และมีหลักการสำคัญที่เอื้อต่อการพัฒนาและช่วยส่งเสริมมนุษย์ทุกคนไปสู่ความสมบูรณ์แบบในชีวิตโดยอาศัยการฝึกหัดหรือศึกษาเรียนรู้เป็นพื้นฐานสำคัญ  ซึ่งการเรียนรู ฝกฝน ฝกหัดเพื่อพัฒนาตนทั้งหมดนี้ก็คือ การศึกษานั่นเอง บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนอองค์ความรู้เรื่องการเรียนรู้ในพระพุทธศาสนา ซึ่งประกอบด้วย 1) ทฤษฎีการเรียนรู้ในพระพุทธศาสนาซึ่งเกิดขึ้นจากทดลองศึกษาเรียนรู้ด้วยพระองค์เองจนตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าและทรงวางหลักไตรสิกขาหรือข้อสำหรับศึกษา 3 ประการ ได้แก่ ศีล สมาธิ ปัญญา ไว้เป็นระบบการศึกษาในพระพุทธศาสนาให้มนุษย์ได้ฝึกฝนเรียนรู้เพื่อพัฒนาตนในด้านพฤติกรรม ด้านจิตใจและด้านปัญญาตามศักยภาพของแต่ละคน 2) ขั้นตอนการเรียนรู้ในพระพุทธศาสนา ได้แก่ ปริยัติ ปฏิบัติ และปฏิเวธ 3) กระบวนการเรียนรู้ในพระพุทธศาสนาซึ่งเกิดขึ้นโดยอาศัยขันธ์ 5 (รูป เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ) และอินทรียสังวร รวมถึงกระบวนการเรียนรู้หลัก 3 ขั้นตอน ได้แก่ การรับรู้ การคิด และการปฏิบัติ และ 4) การนำไปประยุกต์ใช้ในบริบทของการจัดการเรียนการสอนและการบริหารการศึกษา โดยมีเป้าหมายเพื่อพัฒนาผู้เรียนและผู้บริหารสถานศึกษาให้ประสบความสำเร็จในเรื่องการดำเนินชีวิตไม่ว่าเรื่องเรียนและเรื่องการทำงาน